Evolyutsiya nazariyasi

Umumiy degeneratsiya yoki morfo-fiziologik progress
Umumiy degeneratsiyada voyaga yetgan organizmlarning tuzilish darajasi va hayot faoliyati soddalashadi. Bu holat ayniqsa o‘troq hayot kechiruvchi va parazit hayvonlarda ko‘proq uchraydi. Degeneratsiyaga o‘zgargan organizmlarda harakatlanish (muskul sistemasini, oyoqning skeleti), nerv sistemasi, sezuv organlar, aktiv oziqlanishga yordam beradigan organlar reduksiyaga uchraydi. Ba’zi organizmlarda esa bular aksincha, kuchli rivojlangan bo‘ladi. Masalan, jinsiy organlari yoki assidiyalarda o‘troq yashashga o‘tganligi bilan qon tomirlar, nerv sistemasi, xorda reduksiyalangan. Lentasimon chuvalchanglarda harakat, sezuv va ovqat hazm qilish organlari reduksiyalangan. Ammo xo‘jayinga yopishish organi-skoleksi, jinsiy organilari kuchli rivojlangan.
Morfo-fiziologik regress o‘simliklarda ham uchraydi. Jumladan, parazit o‘simliklarda barg va ildiz reduksiyalangan, uning o‘rnida so‘rg‘ichlar hosil bo‘lgan. Masalan, zarpechak, qo‘ypechakda.
Shunday qilib, Seversov fikrlarini ba’zi olimlar tanqid qiladilar. Bu tanqidchilarning fikricha, Seversov aytgan biologik progressning 4 yo‘nalishidan 3 tasi (aromorfoz, idioadaptatsiya, umumiy degeneratsiya) voyaga yetgan organizmlarga, senogenez esa yosh xususiyatiga (embrion va lichinka) qarab ajratilgan, deydilar. Senogenez umuman ba’zi hollarda aromorfozga (sut emizuvchilarda), ba’zon esa idioadaptatsiyaga yaqinlashadi. Shuning uchun ulardan biriga qo‘shish (kiritish) kerak, degan fikrlar aytilgan.
I.I.Shmalgauzen fikricha, A.N.Seversov idioadaptatsiya terminini noto‘g‘ri ishlatgan. Bu terminni Seversov 1931 yilda birinchi marta ishlatgan. Grekcha idios -o‘ziga xos, lotincha adaptatsiya-tenglashtirish, degan ma’nolarni bildiradi. Bu termin biologik protsessning boshqa yo‘nalishlarga ham u yoki bu darajada taaluqli, deydi va uning o‘rniga aromorfoz terminini ishlatishni tavsiya etadi.
Ba’zi olimlarning fikricha, biologik progress turning ma’lum davrini emas (Seversov bo‘yicha), balki butun holatini, oddiydan murakkabga qarab borishini ifodalashi kerak. Ammo bu tanqidlar Seversovning evolyutsion nazariyaga qo‘shgan ulkan hissasiga ta’sir etmaydi. Degenere -yangi belgining paydo bo‘lib, boshqa belgining qisqarishi.