Evolyutsiya nazariyasi

Mavzuni o‘zlashtirish yuzasidan topshiriqlar va savollar

Mutatsiya haqida tushuncha

Mutatsiya turlari
Mutatsiyaning evolyutsiya jarayoniga ta’siri
Populyatsiya to‘lqini va uning turlari
Populyatsiya to‘lqinining evolyutsion ahamiyati
Migratsiya va uning turlari
Migratsiyaning evolyutsion ahamiyati
Alohidalanish va uning turlari
Alohidalanishning evolyutsion ahamiyati
Evolyutsiyaning genetik asolari
Evolyutsiyaning ekologik asolari
9-Mavzu: TABIIY TANLANISH


EVOLYUTSIYANI XARAKATLATIRUVCHI OMILLARI
Tayanch so‘zlar: Yashash uchun kurash formalari va uning evolyutsiyadagi ahamiyati, Yashash uchun kurash formalari, Eliminatsiya, uning turlari va evolyutsiyadagi roli, Tabiiy tanlanish-evolyutsion jarayonning asosiy omili, Tabiiy tanlanishning samaradorligi va ta’sir etish tezligi, Tabiiy tanlanish formalari, Tabiiy tanlanishning ijodiy axamiyati, Jinsiy tanlash, Moslanish “adaptatsiya” – tabiiy tanlanish natijasi ekanligi, moslanish xillari.


Yashash uchun kurash formalari va uning evolyutsiyadagi ahamiyati
Yashash uchun kurash deyilganda, organizmlarning chegarasiz sonda ko‘payishiga intilishi va unga tashqi muhitning abiotik va biotik faktorlarini qarshiligi tushuniladi.
Darvin shunday deydi: bir qarashda o‘simlik urug‘idagi zapas oziq modda boshqa o‘simliklarga aloqasi yo‘q. Lekin no‘xat yoki boshqa dukkakli o‘simliklar ana shu zapas ozuqa hisobidan o‘tchil o‘simliklik orsida tez o‘sib boshqa o‘simliklar va atrof muhit bilan qarshi kurasha oladi.
Yashash uchun kurashda organizm o‘zini va avlodini hayotini saqlab qolish uchun kurash olib boradi. Agar N individ xar yili n ta tuxum qo‘ysa yoki bola tug‘sa n teng sondagi individlar o‘ladi. Unda N+n-nqN hosil bo‘ladi yoki 10 individ 30 bola tuxsa yoki tuxum qo‘ysa 30 si o‘ladi. Bunda 10+30-30q10 hosil bo‘ladi.


Yashash uchun kurash formalari. Tabiatda tirik organizmlar o‘rtasida yashash kurash ko‘rinishlari va natijalariga ko‘ra turli tuman bo‘ladi. Evolyutsiya jarayonida yashash uchun kurash turli formalarda bo‘ladi. Ular quyidagilar: