Evolyutsiya nazariyasi

Fanning ko‘rsatishicha, diniy tushunchalar bundan 200-275 ming yillar oldin Afrika, Yevropa, Osiyoda yashagan neandertal odamlarda dastlab paydo bo‘lgan.
Neandertallarning taraqqiyotini 2 yo‘nalishga bo‘ladilar: qadimgi neandertallar, ular fizikaviy jihatdan juda kuchli bo‘lishgan.
Keyingi neandertallar jamoa bo‘lib yashagan va ulardan hozirgi odamlar kelib chiqqan (Y.Y.Roginskiy).
Tabiiy tanlanish tufayli paleantroplarda jamoa uchun foydali xossalar, belgilar takomillasha borgan. Bundan taxminan 28-40 ming yil oldin yashash uchun kurashda paleantroplar mag‘lubiyatga uchrab, ularga nisbatan progressiv bo‘lgan tip neantroplar paydo bo‘lgan.


Dastlabki hozirgi odamlar-Neantroplar

Hozirgi odamlarga o‘xshaydigan odamlar, ya’ni neantroplar Yevropa, Osiyo va Avstraliyada topilgan. Neantroplar grekcha nean-yangi, antropos-odam, ya’ni yangi odam degan ma’noni anglatadi.

Neantroplarning suyak qoldiqlari birinchi marta 1868 yilda Fransiyaning Kromanyon qishlog‘i yaqinida topilgan, shuning uchun ham ular kromanyon odamlar deb ataladi.
Kromanyonlar neondertallarga nisbatan ham takomillashgan odamlar hisoblanadi. Ular ancha bo‘ydoqroq bo‘lib, uzunligi 180 sm gacha boradi. Ular aqilli odam-Nomo sareps deb ataladi. Kromayonlarning kalla suyagi hozirgi odamlarnikiga o‘xshab peshonasi keng va tekis, kalla qutisining hajmi 1600 sm bo‘lgan. Pastki jag‘i hozirgi odamlarnikiga nisbatan kattaroq bo‘lsa ham, lekin iyagi turtib chiqqan. Bu ham uning ma’noli nutqi yaxshi rivojlanganligidan darak beradi.
1909 yilda Ukrainada, keyinchalik Sibirda, o‘rta Osiyoda, Yoqutistonda ham kromaonyonlar san’atining namunalari topildi. Ularning pastki jag‘i va tishi 1958-1963 yillarda Samarqandda ham topildi.
Kroman’onlar toshlardan tashqari suyaklardan, hayvon shoxlaridan qurollar yasashgan. Ularni qurol yasash, pardozlash ishlari neandertallarga nisbatan ancha takimillashgan Ovlangan hayvonlar go‘shtini ortiqchasi quritilib qo‘yilgan, terisi kiyim tayyorlash uchun ishlatilgan. Qariyalar ayollar ko‘proq o‘simlik mevasi, doni va ildizini yig‘ish, erkaklar esa ovchilik bilan shug‘ullangan. Kromanyon odamlar hayvonlarni qo‘lga o‘rgatish va yovvoyi o‘simliklar urug‘ini ekish, ya’ni ibtidoiy chorvachilik, dehqonchilik bilan shug‘ullangan. Bu davrda qayiq, qarmoq kashf etildi.
Odam evolyutsiyasidagi eng katta muvaffaqiyatlardan biri yovvoyi hayvonlarni honikilashtirish va o‘simliklarni madaniylashtirish-neolitik revolyutsiyadir. Bu revolyutsiyaga qadar odam oziq va kiyim-kechak topishda tabiatga butunlay qaram bo‘lgan. Dastlabki honakilashtirilgan hayvonlar va madaniylashtirilgan o‘simliklar tufayli bu qarramlikka barxam berilgan. Shu tariqa oykumen-yer sharining inson tarqalgan va yashaydigan qismi ortib bordi.
Odamning dastlabki vatani. Odamsimon maymunlar dastlab yer yuzasining qaysi qismida odamga aylangan, degan muammo olimlarni qiziqtirib kelmoqda.
Din vakillari bu savolga o‘zicha javob beradi. M: qadimgi misirliklar dastlab odam Nil darayosi qirg‘og‘ida, Grelandiya Alimpe tog‘ida yaxudiylar yashagan, deb asossiz isbodlashga urindi.
Fan namoyondalari odam Afrika, Avstraliya hamda Yevropa va Osiyoni Shimolidan kelib chiqmagan, chunki bu yerlarda idamsimon maymunlar gorilla, shimpanzening Afrikada yashaganligini hisobga olib odam ana shu yerdan kelib chiqqan, keyinchalik esa dastlabki odamlar Janubiy Osiyo va G‘arbiy Yevropada paydo bo‘lgan, tarqalgan, degan fikrni aytadi.
Hozir ham qadimda ham maymunlar tropik iqlim sharoitda yashagan. Hozir Afrikada va Janubiy Osiyoda adamsimon maymunlar yashaydi. Bu yerlarda odamsimon maymunlar va qadimgi odamlarning ko‘plab qazilma suyak qoldiqlari topilgan.
Shunga ko‘ra, odamsimon maymunlarning odamga aylanish jarayoni Janubiy Osiyoda, Afrika va Janubiy Yevropada amalga oshgan. Bu yerlarda odamsimon maymunlar odamga aylangan va keyinchalik yer yuzining boshqa yerlariga tarqalgan.
Aqilli odamning kelib chiqishi haqida fanda 2 xil gipoteza bor.