Evolyusion jarayonning o’rganish metodlari. T. I.: «uch parallel uslubi», morfologik, embriologik va paleontologik usullar, biogeografik va sistematik usul, genetik, molekulyar biologik va immunologik usullar

Bir hujayralilarning zamonaviy tasnifi. T.I.: Ruppert sistemasi, Xikmann sistemasi, V.Vestxayde va R.Riger sistemasi. Ko’pchilik bir hujayralilar suv havzasining planktoni va bentosi ko’rinishida hayot kechiradi. Nihoyat bir hujayralilarning 7 mingga yaqin turlari parazitlik bilan hayot kechirishga moslashgan bo’lib, xilma-xil umurtqasiz va umurtqali hayvonlarda, shuningdek odamlarda xavfli kasalliklarni kelib chiqishiga sababchi bo’ladilar. Bir hujayralilar Ye.Ye.Ruppert va bosh. (2004) sistemasi bo’yicha quyidagi tiplardan iborat:

1. Euglenozoa -Evglenasimonlar

2. Chlorophyta –Yashil suvo’tlar
3. Choanoflegallata – Yoqachaxivchinlilar
4. Retortamonada –Retortamonadlar
5. Axostylata – Aksostillilar
6. Alveolata –Alveolalilar
6.1. Dinoflagellata- Qalqondor xivchinlilar
6.2. Ciliophora- Infuzoriyalar
6.3. Apicomplexa (Sporozoa) –Sporalilar
7. Caryoblasta
8. Heteroblasta
9. Amoebozoa
10. Foraminiferea
11. Actinopoda

S.P.Xikman va bosh. (C.P.Hickman, L.S.Roberts, S.L.Keen, A.Larson, H.Ianson, D.J. Eisenhour. Integrated priciples of Zoology, 2008) tasnifiga ko’ra sodda hayvonlar quyidagi klassifikasiyaga ega:

Sodda hayvonlar- Protozoa
Tip 1: Chlorophyta –Yashil suvo’tlar
Tip 2: Retortamonada -Retortamonadlar
Sinf: Retortotamonadea
Sinf: Diplomonadea
Tip 3: Axostylata - Aksostillilar
Sinf: Oxymonadea
Sinf: Parabasalea
Tip 4: Euglenozoa -Evglenasimonlar
Keja tip: Euglenida
Sinf: Euglenoidea
Keja tip: Kinetoplasta
Sinf: Trypanosomatidae
Tip 5: Apicomplexa (Sporozoa) –Sporalilar
Sinf: Gregarinea
Sinf: Coccidia
Tip 6: Ciliophora- Infuzoriyalar
Tip 7: Dioflagellata
Nemis olimlari V.Vestxayde va R.Riger (Zoologiya bespozvonochnыx. Pod. red. V.Vestxayde R.Riger. Perevod s nemesskogo,2008 g.) sistemasi bo’yicha bir hujayrali hayvonlarning tasnifi quyidagicha ko’rinishga ega:

T/r	Tip	Sinf	T/r	Tip	Sinf
1	Microspora	Rudimicrosporea Microsporea	9	Chromista	9.1. Prymnesiomonada 9.2. Cryptomonada 9.3. Heterokonta (= Stramenopilata)
2	Archamoebaea		10	Alveolata	10.1. Dinoflagellata 10.2. Apicomplexa 10.3. Ciliophora
3	Tetramastigota	3.1.Retortamonada 3. 2. Axostylata	11	Chlorophyta	11.1. Phytomonadea (Volvocida) 11.2. Prasinomonadea
4	Euglenozoa	4. 1. Euglenata 4.2. Kinetoplasta 4.3. Pseudociliata	12	Choanoflagellata
5	Heterolobosa	5.1.Schizopyrenidea 5.2. Acrasea	13	Sistematik o’rni noaniq polifiletik bir hujayrali eukariotlar.	13.1. Amoebozoa 13.2. Granuloreticulosea 13.3. Actinopodea
6	Dictyostela		14	Ascetospora	14.1. Haplosporea 14.2. Paramyxea
7	Protostela		15	Myxozoa
8	Myxogastra

ß-taksonomiya,_ɤ-taksonomiya'>4 Taksonomiyaning asosiy turlari. T.I.: α-taksonomiya, ß-taksonomiya, ɤ-taksonomiyaTaksonomiya (de Kandol 1813) yunoncha taksis (joylashish) va nomos (qonun) so’zlaridan olingan bo’lib, hozirgi ma’noda organizmlarni klassifikatsiyalash nazariyasi va amaliyotidir. Taksonomiya klassifikatsiya jarayonining asoslari, prinsiplari, uslublari va qoidalarini yaratish hamda, o’rganish jarayonidir Taksonomiyaning turini tanlashda. α-taksonomiya yangi turlar ochish va ularni sistemaga kiritish. Taksonomiyaning bu turi bilan shug’ullanuvchilar taksonomistlar orasida ko’pchilikni tashkil etadi. Ular ma’lum bir guruhga mansub organizmlarni yig’adilar, tahlil qiladilar va ular o’rtasidagi farq va o’xshashliklarga asoslanib yangi turlarni ilgari ma’lum bo’lgan taksonlar tarkibiga ya’nikim, fanga kiritadilar.
ß-taksonomiya turlar va yuqori taksonlar o’rtasidagi munosabatlarni aniqlash. Sistematikaning bu turi bilan shug’ullanuvchilar tur va undan yuqori taksonlarning klassifikatsiyasini tuzadilar. Buning uchun ular mavjud taksonlarning strukturasini yangi ilmiy yangiliklar asosida qayta ko’rib chiqadilar ya’ni taftish (reviziya) qiladilar. Shuning uchu bu guruh olimlarga ba’zan revizorlar deyiladi.
ɤ-taksonomiya tur ichidagi o’zgaruvchanlik va uning sabablarini aniqlash. Tasonomiyaning bu turi tur ichidagi o’zgaruvchanlikni o’rganadi, uning sabablari va oqibatlarini aniqlaydi. Shular asosida ma’lum guruhning kelib chiqishi va evolyutsiyasi haqida xulosalar chiqaradi. Bu guruh olimlarni evolyutsionistlar deb atash mumkin.