Eshkak eshish sporti bo ‘yicha o ‘quv-trenirovka jarayoni butun
yil davom ida olib borilishi zarur. F aq at shundagina organizm
funksiyalarining takomiliashuvi rejali va samarali amalga oshadi.
22.2. Tayyorgarlik davriga umumiy tavsif
Tayyorgarlik davri. Tayyorgarlik davrining maqsadi shug‘ulla-
nuvchilami asosiy davrda bajarish zarur b o ig an yuklamalami baja
rishga tayvorlash hisoblanadi.
Tayyorgarlik davrida quyidagi vazifalar yechiladi:
1) U m um iy va maxsus jism oniy tayyorgarlikni egallash va vaxshi-
lash.
2) Eshkak eshish sportida yuqori natijalarga erishish uchun
zarur bo'lgan jism oniy sifatlami (kuch, tezlik va chidam lilik)
rivoj-
lantirish.
3) Eshkak eshish texnikasini egallash va uni takomiliashtirish.
4)
Axloqiy va irodaviy sifatlami tarbiyalash.
5) Sport trenirovkasi nazariyasi va uslubiyati, o ‘z-o ‘zini nazorat
qilish va gigiyena sohasidagi nazariy bilimlami oshirish.
Tayyorgarlik davrining o‘ziga xos xususiyati sportchilarda jism o
niy va harakat sifatlarini kompleks rivojlantirishga imkon beruvchi
trenirovka vosita va uslublaridan har tom onlam a foydalanish hisob
lanadi.
Tayyorgarlik davri ikkita — um um iy tayyorgarlik va maxsus tay
yorgarlik bosqichlariga boMinadi.
Eshkak eshish sportining mavsumiylik va mam lakatlam ing iqlim
sharo itlarin i hisobga olib, davr va
uning bosqichlarini vagona
muddatlarini belgilash mantiqiy emas. Shartli ravishda tayyorgarlik
davrining davomiyligini 4 oydan 6 oygacha deb hisoblash mumkin.
U m um iy tayyorgarlik bosqichi eshkak eshuvchilarning funk-
sional im koniyatlarini kengaytirishga yo ‘nalganiigi bilan xarak-
terlanadi. Trenirovka shunday tuziladiki, sportchilarning har tom on
lama rivojlanishi, umumiy ish qobiliyatning oshishi va eshkak eshuv-
chilar organizmining funksional imkoniyatlarini kenga^irish uchun
optimal sharoitlar yaratiladi. Bir vaqtning o ‘zida
kelgusida eshkak
eshish texnikasini takom iliashtirish m aqsadida harakat, bilim va
ko£nikmalar doirasi kengayishi uchun zaniin yaratadi.
130
Hafta davomida trenirovka mashg‘ulotlari soni shug‘ullanuvchilar
malakasiga b o g liq holda uchtadan beshtagacha b o ‘lishi mumkin.
H ar bir mashg‘ulot belgilangan umumiy yo‘nalishdagi bir nechta
maxsus vazifalarni yechishi lozim. Tayyorgarlik davrida trenirovkaning
aylanma uslubidan foydalanib, aralash trenirovka keng qo'llaniladi.
Trenirovka mashg‘ uiotlaridagi ish jadalligi nisbatan past,
lekin
q o ‘llanilayotgan yuklama hajmi yuqori bo ‘ladi. Maxsus tayyorgarlik
qishki eshkak eshish basseynida yoki eshkak eshish trenajorida o ‘tka-
ziladi, Maxsus tayyorgarlik bosqichida trenirovkaning xarakteri o ‘zga-
radi. Eshkak eshuvchilarni tayyorlash nisbatan maxsus y o ‘nal-
ganlikda aks etadi. Bu orqali umumiy jismoniy tayyorgarlik nafaqat
tayyorlanganlikni saqiash, balki maxsus tayyorlanganlikni ham
oshiradi. Im kon darajasida sportning qishki turlari, ayniqsa, chang‘i
sportidan keng foydalaniladi. Haflada m ashg'ulotlar soni 3—4 ta,
talabalar uchun esa ta ’til davrida 5—6 tagacha rejalashtiriladi.
Trenirovka m ashg‘ulotIari ochiq suv havzasida suvda m ashg'u-
lotlar boshianishi bilan aralash xaraktemi egallaydi. Bunday mash-
g‘ulotlarda eshkak eshish texnikasini qayta
tiklash va uni takom il-
lashtirish b o ‘yicha egallangan tayyorgarlikni saqiash uchun, umumiy
jismoniy tayyorgarlik bo ‘yicha mashg‘ulotlar qayiqda o ‘tkazilgandan
so‘ng q o ‘shim cha yuklam a sifatida o ‘tkaziladi. Bunday qayiqda
eshkak eshish bilan quruqlikda um um iy jism oniy tayyorgarlikni
birgalikda olib borilgan aralash m ashg'ulotlar katta samara beradi.
Q o ‘sh im c h a y u klam a sifa tid a o 'r ta c h a va y u q o ri sh id d a td a
(1,5—5 km) yugurish, 3 0 -4 0 daqiqa har xil
qarshilik bilan mashqlar
(shtanga, gantel va shu kabilar), 30—40 daqiqa sport o ‘yinlaridan
foydalaniladi.
U m um an, umumiy tayyorgarlik hajmi kamayadi, mos ravishda
maxsus tayyorgarlik hajmi oshadi, laxmman,
1:2
yoki 2:3 nisbatta
b o ‘lishi mumkin.
Bu bosqichda maxsus chidamlilik ustida ishlash alohida ahamiyat
kasb etadi. Bu vazifa bir m ashg‘ulotda katta hajmli ishni 15—30 km
m asofani o ‘rtacha shiddatda eshkak eshish vositasida yechiladi.
Bunday mashg‘ulotlarning davomiyligi 2—4 soat boTadi.
Tayyorgarlik davri davomida trenirovka yuklamalari m untazam
oshib boradi. Yuklamaning tarkibiy qismi —
hajmi va shiddati har
xil o ‘zgaradi. Yuklama hajmi tavyorgarlik davrining o ‘rtasigacha
131
keskin oshadi, keyinchalik m untazam pasayadi, Yuklama jadalligi
musobaqa davriga yaqinlashgan sari m untazam oshib boradi. Esh
kak eshuvchining tayyorgarlik davrida musobaqalarga qatnashishi
— maxsus tayyorgarlikni talab qilmaydigan maqsadga yo'naltirilgan
trenirovkaning tarkibiy qismidir.
Do'stlaringiz bilan baham: 
