Eshkak eshish nazariyasi va uslubiyati

21.5.
Nazariy tayyorgarlik
N azariy 
tayyorgarlik 
eshkak eshuvchini sport tayyorgarligini. 
yuqori darajada egallashi uchun zarur bo'lgan nazariy bilimlar bilan 
quroilantiradi. Bu tayyorgarlik tarkibiga quyidagi bilim lar kiradi: 
anatom iya, fiziologiya, gigiyena, psixologiya asoslari, sport turi 
biomexanikasi, eshkak eshish nazariyasi va usluhiyati ham da o ‘z- 
o ‘zini nazorat qilish haqidagi bilimlar.
21.6. integral tayyorgarlik
Integral tayyorgarlik 
musobaqa faoliyatida tayyorgarlikni har 
xil tom onlarini birlashtirishga xizmat qiluvchi koordinatsiyalash 
qobiliyati va m a’suliyatli musobaqalarga tayyorgarligini muhim qismi 
bilan xarakterlanadi. Sportchi tayyorgarligini har tom ondan m alu m
o lc h am d a qisqa yo‘naltirilgan uslub va vositalarni kiritishni nazorat 
qilish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bu m usobaqa mashqlarini 
to iiq o ic h am d a paydo bo ‘lmasdan, iokaf mashqlar keltirib chiqara- 
digan ayrim sifatlarning paydo boiishiga olib keladi. Shuning uchun 
trenirovka jarayonida tahlil qiiishga va sintezlashga vondashish sport 
trenirovka mashg‘ulotining muhim m uammolaridan biri hisoblanadi. 
Birinchi navbatda ayrim sifatlarni takomillashtirishga qaratilgan ishlar 
yoki tayyorgarlik tomonlari b o lsa, ikkinchisi musobaqa faoliyatida 
tayyorgarlikni hamm a tomonlarini komplcks ravishda paydo boiishini 
ta ’m inlashdir. Buni qaysidir darajada m odellashtirish yordamida 
yechish mumkin.
21.7. Irodaviy va psixologik tayyorgarlik
Irodaviy va psixologik tayyorgarlik. 
Sportchilam i samarali tayyor- 
lash murabbiyning maxsus sport tayyorgarligi va tarbiyasiga oid 
vazifalami haS qilishi, o'quv trenirovka mashg‘ulotini tarbiyaning 
um um iy y o ‘nalishi bilan birg‘alikda olib borish qobiliyati bilan 
aniqlanadi. Sport faoliyatini o ‘qish, m eh n at va ja m o a t bilan

---

bog‘liqligi, o ‘z qiziqishJarini jam oa qiziqishlariga b o ‘ysundirishi, 
shaxsni har tom onlam a gormonik rivojlanishi va m ehnatga tayyor- 
garligi samaraii tarbiyaviy ishlam i m uhim sharti hisoblanadi.
Aqliy va irodaviy sifatlam i tarbiyalash jarayonida ishontirish, 
majburlash, qiyinchilikni о ‘sib borishi va musobaqa uslublaridan 
keng doirada qoTlaniladi. Bu uslublardan to ‘g‘ri foydalanish sport- 
chini o ‘z-o ‘ziga talabchanligini, ularda maqsadga b o lg a n ishonchni 
tarbiyalaydi, qiyinchiliklarni yengish qobiliyatini oshiradi. 0 ‘z 
kuchiga ishonch, jam oatchilik tuyg‘ularini, g£aiabaga bo ‘lgan iro- 
dani, trenirovka m ashg‘uloti va m usobaqa sharoitida kuchlarini 
safarbar qilish qobiliyatini shakllantiradi.
Trenirovka dasturlari va musobaqaviy qo !llanmalarni ba.)arishga 
majburiy urinish, o ‘quv trenirovka jarayonini q o ‘shim cha qiyin- 
chiliklariga tizimli kirishish musobaqa uslubidan keng foydalanish 
va trenirovka jarayonida yuqori raqobatni amalga oshirish sport 
trenirovkasi irodaviy tay>7orgarlik uslublarini amaliy asosi hisob­
lanadi.
Y osh sp o rtc h ila rn i q iy in ch ilik larn i yengib o ‘tish g a tizim li 
kirishishi, boshlaganini oxiriga yetkazishni uddalashi va bergan 
so'zida qattiq tura olishi trenirovka dasturini majburiy bajarishga 
o ‘rgatish va musobaqaviy sharoitni tarbiyalash bilan bog‘liq. Agar 
sportchi sportdagi o 'z vazifasini to^g'ri anglab, o ‘z so‘zida qattiq 
tursa, murabbiyga ishonib, tanlagan uslubi to ‘g‘ri b o ‘lsa, katta qiyin- 
chiliklarsiz ham sportning yuqori ch o ‘qqilariga erishish! mumkin. 
Tayyorgarlikni har xil bosqichlarida sportchi oldida turgan murakkab 
vazifalami ruhiy va jismoniy kuchlam i safarbar qilish orqali yechish 
juda muhim. Agar talablar m e’yoridan ortiq b o ‘Isa, barcha funk- 
sional im koniyatlarni safarbar qilingan taqdirda ham bajarishga 
ishonmasa, bu sportchi da ishonchsizlik tuyg‘usini shakllan tiradi va 
faqat zararli oqibatlarga olib keladi.
Trenirovka jarayonida qo'shim cha qiyinchiliklarni olib borish 
nafaqat jismoniy va psixik yuklamalarni tizimli o ‘sishini, balki tren i­
rovka jarayonida irodaviy sifatlami paydo boTishini ta ’minlovchi 
m a’lum uslubiy usullarni olib kirishni ham talab qiladi.

---