Eragashev dostonbek pratovich porshen halqasi va silindr orasidagi tirqishni dvigatel ko

3.3.2. Motor moyini kuyishini aniqlovchi moslama konstruk-siyasi 
Dvigatellarni sinashda porshen halqalarini ishlash muddatlarini aniqlash 
katta rol o`ynaydi. Porshen halqalariini ish muddatlarini belgilovchi 
parametrlarga: 

motor moyini kuyishi; 

porshen halqalarini eyilishiga chidamliligi; 

yonish kamerasini germetikligi; 

karterga gazlarni o`tishi va boshqalar kiradi. 
Ushbu parametrlarni laboratoriya sharoitida aniqlash va undagi natijalarni 
tahlil qilishda hozirgi kunda bir qancha usullar va asboblardan foydalanilmoqda. 
Motor moyini kuyishini aniqlovchi asboblardan biri undagi moyni tortish 
usuliga qarab aniqlashdir. Bunda asosan dvigatel karteridagi moyni ishlatilishiga 
va shu vaqtdagi yonilg`i sarfiga nisbati orqali aniqlanadi. 

---

59 
Bu usul ancha murakkabligi va ko`p mehnat talab etishi, nati-jani aniq 
chiqmasligi bu usulni hozirgi davr talab darajasida emasligini ko`rsatadi. Ushbu 
kamchilikni o`rganib chiqib, ushbu mazkur ishda motor moyini kuyishini 
aniqlovchi yangi moslama konstruksiyasini ishlab chiqildi. Ushbu moslama 
qo`shimcha mehnat sarflanmasdan natijani olish, uni tayyolash texnologiyasini 
soddaligi va material sarfini kamligi bilan ajralib turadi. 
Moslamaning tuzilishi.Moslama asosan (4,5-rasmlar) stakan 1, dvigatel 
karteriga tutashtirib turuvchi shlang 3 dan va qalqovichli 2, sterjendan 4, iborat. 
Stakan qopqog`iga teshik diametri shunday tayyorlanganki unda qalqovich 
sterjenni harakati erkin bo`lsin va shu bilan birga uni har xil burchaklarga 
burilishidan saqlab turuvchi boshqariluvchi vazifasini ham bajaradi, ya`ni doimo 
vertikal holda tutib turadi. Sterjenni uchi ya`ni (torets) qismi kontakt vazifasini 
o`taydi. Sterjenni uchi qadaladigan qismi o`lchamli boltdan 5, bo`lib bu bolt 
elektr zanjirni ikkinchi kontagini tashkil etadi. 
Elektr zanjiri bundan tashqari lampochka 6, va tok manbai 7 ni tashkil 
etadi. 
3.4-rasm. Motor moyi kuyishini aniqlovchi moslama sxemasi 

---

60 
3.5-rasm. Motor moyi kuyishini aniqlovchi moslama. 1-moslama korpusi; 
2-mikrometr; 3-lampochka; 4-tutgich; 5-qalqovich; 6-shtutser; 7-moslama 
tagligi; 8-asosiy taglik; 9-rostlovchi boltlar 
Ustki va ostki kontaktlarni bir-biriga tegishi natijasida lampochka yonadi.
Bulardan tashqari moslamada qo`shimcha qismlari tarozi 9, idish 10 moyi bilan 
kranik orqali 11 dvigatel karteriga ulangan. 
Moslamani ishlash prinsipi. Dvigatel karteriga aniq miqdorda moy quyiladi 
va uning harorati 900
0
C bo`lguncha qizdiriladi. 
So`ng dvigatel to`xtatiladi va birinchi silindr holatini YU.CH.N. qo`yib 40-
45 minut kutib turiladi, (chunki dvigatel har bir qismidagi moy karterga 
tushgunga qadar kutiladi) shundan so`ng elektr zanjirdagi yuqori kontakt 
vazifasini bjaruvchi mikrometraj burab pastdagi kontaktga teguncha tushiriladi 
bunda lampochka yonishi kerak, shu holatiga mikrometrajni siljimay-digan qilib 
mahkamlanadi. Bu ishlar yakunlangandan so`ng 10 saotli sikl boshlanadi. Sikl 
tugagandan so`ng yana birinchi silindr holatini YU.CH.N. qo`yib 40-45 minut 
kutiladi. 10 soatli ish siklidan so`ng lampochka yonmaydi, chunki karterdagi 

---

61 
moy sathi moyning kuyishi hisobiga pastlagan bo`ldi. Motor moyini kuyishini 2 
xil yo`l bilan aniqlab olinadi: 
Birinchisi-mikrometr burab lampochka yonguncha qalqovich qancha 
miqdorda pastlagani tarirovka grafigi orqali moyni kuyishini aniqlab olish 
mumkin. 
Ikkinchisi-kranikni ochib karterga idishdagi moydan qo`yamiz bu holat 
lampochka yonguncha ya`ni qalqovich ko`tarlib kontakt sterjen ikkinchi uchiga 
tegib lampochka yongunga qadar davom ettiriladi. Qo`shimcha moy qo`yilgani 
tarozi orqali tortib aniqlab olinadi. 
Taklif etayotgan moslama yordamida motor moyini kuyishini aniqlash 
oddiy ta`mirlash ustaxonalarida ham amalga oshirish mumkinligini ko`rsatadi.