Eragashev dostonbek pratovich porshen halqasi va silindr orasidagi tirqishni dvigatel ko

3.1.2. Silindr devorining yeyilishi 
Sildrning yeyilishi tekis aylanasimon kechmaydi. Yuqoridan qaralganda 
uning ovalsimon yeyiganini ko`rishimiz mumkin. Prshen barmog`i uchlari 
qaratilgan yuza yeyilishi kamroq. 1-bobda buning sabablari yoritilgan. Silindr 
devorining ko`ndalang kesimini o`rgansak, bu yerda konussimon yeyilishni 
kuzatiladi. O`lchab olingan qiymatlar natijasiga kelsak, odatda silindr 
devorining yuqori qismi ya`ni yonish kamerasi yaqinidagi yuzalar ko`proq 
yeyilgan. Umumiy balandlikni yuqoridan boshlab hisoblanganda dastlabki 5-6% 

---

54 
qismi zararlanmagan ya`ni kam yeyilgan. 6-40%gacha bo`lgan qismi esa asosiy 
yeyilish bo`lgan joylardir.
3.1-rasm. Amaliyotda uchrayotgan silindr devorining yeyilish shakllari 

---

55 
3.2. Tirqishning dvigatel quvvatiga ta`sirini grafik usulda aniqlash 
Tadqiqotning nazariy hisob ishlari uchun obyekt sifatida Spark M300 
avtomobilining 1.2 hajmli dvigatelini tanlandi.
Dvigаtеlning issiqlik hisоbi uchun quyidаgi dаstlаbki mа`lumоtlаr zаrur 
bo`lаdi:
-
dvigаtеlning turi (benzinli, dizelli) 
-
nоminаl quvvаti 
N
е
=64.4
-
tirsаkli vаlning аylаnishlаr sоni 
n=6400
-
siqish dаrаjаsi 
ε=9.8
-
tаktlilik kоeffitsiеnti τ=4
-
hаvоning оrtiqchаlik kоeffitsiеnti α=1 
-
hаvоning hаrоrаti va bоsimi 
T
0
=273, P
0
=0.1Mpa
-
yoqilg`ining turi- 
benzin
-
uning pаstki sоlishtirmа yonish issiqligi 
Q=43930
Yuqoridagi ma`lumotlar asosida indikator diagramma uchun kerakli 
bo`lgan qiymatlarni aniqlandi. 
Kiritish jаrаyoni охiridаgi bоsim. 
a
a
P
P
P



0
=0.08 MPа. 
Qоldiq gаzlаr bоsimi
 

r
 = 0,1...0,2 MPа 
Siqish jаrаyoni охiridаgi bоsim: 
MPa
P
P
n
a
c
949
.
1
1





Yonish jаrаyoni охiridаgi nаzаriy mаksimаl bоsim: 
MPa
T
T
P
P
c
z
c
z
4
.
7
/



 
Yonish jаrаyoni охiridаgi hаqiqiy mаksimаl bоsim: 
MPa
P
P
z
ZI
3
.
6
85
,
0


 
Kеngаyish охiridаgi bоsim: 
MPa
P
P
n
Z
B
45
.
0
/
2



 

---

56 
Kеngаyish охiridаgi hаrоrаt: 
K
T
T
n
Z
B
1654
/
1
2




Olingan ma`lumotlar asosida indikator diagrammasini quramiz: 
a) 
b) 
3.2-rasm. Spark M-300 avtomobili dvigatelining indikator diagrammasi. a) 
normal holdagi dvigatel uchun, b)tirqishga ega bo`lgan dvigatel uchun 
Yonish kamerasida hosil bo’lgan bosimning 75% 1-kompression halqaga 
tushadi. Tirqishning yuzasini qizil rangda, halqani yuqori yuzasini yashil rangda 
belgilab olamiz. Ularni mos ravishda S1 va S2 deb belgilab olamiz. U holda 
tirqishdan o’tib ketayotgan bosim: 
P
T 
= 0,75
S
1 
S
2
P
Formuladan aniqlash mumkin. Lekin bu formula o’zini mutlaq oqlamasligi 
mumkin. chunki silindr devori butunlay oval shaklida yeyilmaydi. O’rtacha 
indikator bosim va effektiv quvvat bir biriga to’g’ri proporsional bo’lganligi 
uchun uni ham huddi shu tarzda kamayadi deb ayta olamiz. Shu formula 

---

57 
yordamida porshen yo`lining (X o`qiga qo`yilgan) bir nechta nuqtasidan 
bosimlarning o`zgarish qiymatlarini topamiz va 2-indikator diagrammasini hosil 
qilamiz. 
Indikator diagrammalaridagi 
yuzalarning 
nisbati orqali quvvatlar 
solishtirilganda 5-6% quvvat yo`qotilayotganini ko`rishimiz mumkin.