Ер тузишни лойихалаш

1 га ҳайдалма ерга ишлов бериш учун зарур меҳнат сарфларини ҳисоблаш 
Экинлар 
Алмашлаб 
экишдаги нис-бий 
вазни 
Меҳнат сарф-лари 
меъёри
1 га одам-соат 
Меҳнат 
сарфлари,
одам-соат 
1. 
Кўп йиллик ўтлар 
2. 
Дон учун кузги ғалла 
3. 
Озуқа учун кузги ғалла 
4. 
Картошка, илдиз мевалар 
5. 
Силос учун маккажўхори 
6. 
Бахорги донлилар
0,4 
0,1 
0,1 
0,1 
0,1 
0,2 
18 
19 
15 
232 
60 
19 
7,2 
1,9 
1,5 
23,2 
6,0 
3,8 
Жами: 
1,0 
- 
43,6 
9 жадвал 
Бригадага бириктириладиган ҳайдалма ерлар майдонини таҳминий 
ҳисоблаш 
Кўрсаткичлар 
Сон қиймати 
1.
Барча ишларни ўз кучи билан бажаришда 1 га ҳай-далма ерга меҳнат 
сарфлари, одам-соат 
2.
Ишчиларнинг дала ишлари давридаги ўртача банд-лиги, одам-соат 
3.
Ҳайдалма ерларнинг 1 механизаторга тўғри келади-ган майдони, га 
(1281:43,6) 
4.
Бригадага бириктириладиган ҳайдалма ерлар май-дони (8 одам), га
43,6 
1281 
29,4 
235,2 
Илмий текшириш муассасалари материаллари кўрсатишича, далачиликда 
меҳнат жамоасининг оптимал ўлчами механизаторлар сони бўйича ишлаб 
чиқаришни ҳар қандай ташкил этишда 8-15 одамдан иборат бўлади (йўл 
қўйилиши мумкин бўлган чегаралари 5 дан 20 гача); мазкур тармоқнинг 

---

222 
ихтисослашган ишлаб чиқариш бўлимларини тузишда бу сонларни эътиборга 
олиш керак. 
Комплекс механизациялаш шароитида, машиналар ва механизмлар тизими 
мавжудлигида далачиликда меҳнат унумдорлиги кескин ошади. Шу сабабли, 
агар ерга бўлган мулкчилик муносабатлари, аҳоли тизими шароитлари ва 
техникавий жиҳозланиш имкон берса, бригадалар ўлчам-лари алмашлаб 
экишларнинг оптимал ўлчамлари билан боғланади. 
Майдони бўйича энг йирик ишлаб чиқариш бўлимларини - 3-5 минг га ва 
ундан ҳам катта, чўл мин-тақаларининг дончилик ва дон-чорвачилик 
хўжаликларида ташкил этиш тавсия қилинади: пахтачилик хўжаликларида - 
1,5-3 минг га қишлоқ хўжалик ерлари, шу жумладан 1-1,5 минг га ҳайдалма 
ерлар; қўйчилик - 5-8 ва 2-4 минг га (6-8 минг бош қўйгача). Бу сонларга 
маҳаллий шароитлардан келиб чиқиб аниқлик киритилади.
Суғорма деҳқончилик шораитида пахтачилик, боғдорчилик, узумчилик ва 
сабзавотчилик бригадалари майдонлари одатда 100-200 га ошмайди.
Бўлимларга ем-хашак олинадиган ер турларини бириктиришда нафақат 
мавжуд моллар бош сонини озуқа билан таъминлаш зарурати, балки, 
пичанзорлар ва яйловларни таъмирлаш ва яхшилашга (пичанзор алмашиш ва 
яйлов алмашишларни ташкил этиш билан) бўлган талаб ҳам ҳисобга олинади. 
Чорвачилик ва комплекс ижара бўлимларида чорва моллари асосан 
бириктирилган ерлардан олинадиган, бўлимнинг ўзида ишлаб чиқарилган 
озуқалар билан таъминланиши керак.
Фермаларни бўлимнинг ўзида ишлаб чиқариладиган озуқалар билан 
таъминлаш учун зарур қишлоқ хўжалик ерларининг тахминий майдони 
Р
кх
қуйидаги ифода ёрдамида аниқланади: 
Р
М
L Y
кх
i i


бунда
М
- озуқага бўлган умумий талаб ( сотиб олинадиганларидан 
ташқари), озуқа бирл.; 
L
i
- 
i
турдаги маҳсулдор ер турларининг умумий 
майдондаги улуши; 
Y
i
- 
i
- турдаги қишлоқ хўжалик ерининг ҳосилдорлиги 
(маҳсулдорлиги), озуқа бирлигида. 
Сут фермаларини ўзида етиштириладиган озуқалар билан таъминлаш учун 
зарур қишлоқ хўжалик ерларининг тахминий майдони 10 жадвалда 
кўрсатилган.
Хўжаликдаги ишлаб чиқариш бўлимлари сони улар-нинг ўлчамларига, 
корхонанинг ташкилий ишлаб чиқариш тузулишига, ер эгалиги (ердан 
фойдаланиши) ўлчамига, ерларнинг унумдорлигига ва жойлашган ўрнига 
боғлиқ. Ер эгалиги ўлчамларининг ўсишида, шаклининг ёмонлашишида, узоқ 
ерлар, ерларнинг бўлинишлари ва ажралиб қолишлари мавжудлигида 
хўжаликнинг ички бўлимлари сони кўпаяди, уларнинг ўлчамлари эса мос 
тарзда камаяди. 

---

223 
10 жадвал