Ер тузишни лойихалаш

 
 
6. Ерларни муҳофаза қилиш 
Ер - чекланган ресурс, шунинг учун ҳам у муҳофазага мухтож. Энг 
аввало, ернинг кенглиги чекланган; ерга бўлган барча талаблар фақат бор
ҳудуд ичида қондирилиши мумкин. Маълум фойдаланиш учун мўлжалланган 
ва берилган (энг аввало корхоналар, ташкилотлар, муассасалар ер эгаликлари 
ва ердан фойдаланишлари учун) ер участкалари кенглиги бўйича 
чеклангандир. Бир хўжалик ерларининг кенгайиши бошқа хўжалик 
ерларининг камайиши ёки умуман тугатилиши ҳисобигагина амалга 

---

125 
оширилиши мумкин. Ердан фойдаланишнинг бир тури майдонини 
кенгайтириш (масалан, ер фондининг қайсидир тоифаси ерларини) учун 
бошқасини қисқартириш керак. 
Маълум турдаги фойдаланиш (қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини, 
саноат объектларини жойлаштириш, ижтимоий талаблар ва бошқ.) учун энг 
яроқли ерлар майдонлари ҳам чекланган. Бир турдаги фойдаланишлар 
бошқаларга қаршилик 
қилади. Жамият 
учун 
айниқса 
ерлардан 
фойдаланишнинг ноқишлоқ хўжалик турларининг қишлоқ хўжалик 
турларига нисбатан рақобатлашиши зарур эмас. Ерларни тармоқлар орасида 
тақсимлаш ва қайта тақсимлаш масаласи жуда аҳамиятли, қийин ва ҳамма 
вақт ҳам асосли ечилавермайдиган масала ҳисобланади.
Ернинг кенглик тавсифи бўйича чекланганлигининг бошқа, жуда 
сезиларли томонлари ҳам бор (участкаларини қулай жойлаштириш 
имконияти, уларнинг узоқлиги, шакли, ўлчамлари ва ш.ў.), уларга кўпчилик 
ҳолларда объектларнинг фаолият кўрсатиш самарадорлиги боғлиқ бўлади.
Жамият ривожланишининг ҳар бир босқичида ерларнинг унумдорлиги 
ва унумдор ерларнинг майдони чекланган бўлади.
Уларнинг кўпайиши ёки ошиши катта капитал харажатлар эвазига 
амалга оширилиши мумкин ва илм-фаннинг ривожланиш даражасига боғлиқ. 
Уни сақлашнинг ўзи ҳам меҳнат ва харажат талаб этади. Ернинг ишлаб 
чиқариш жараёнида сифати яхшиланиши ёки пасайиши мумкин, агар ундан 
нотўғри фойдаланилса, умуман фойдаланишга яроқсиз ҳолга келиши ҳам 
мумкин. У хўжасизларча тақсимланишдан ва фойдаланишдан, бузилишдан, 
ифлосланишдан ва бошқа унинг ва у билан боғлиқ табиий ресурсларнинг 
сифатини ёмонлаштирадиган салбий таъсирлардан муҳофаза қилиниши 
керак. 
Давлатимизнинг бутун ерлари, ҳамда айрим ер фондлари, ер эгаликлари, 
ердан фойдаланишлар, участкалар ҳимоя қилиниши керак. Биринчи навбатда 
қуйидагилар ҳимояланиши керак: 
ерларнинг унумдорлиги ва қишлоқ хўжалигида маҳсулдорлиги; 
қишлоқ хўжалиги ва бошқа ўзига хос мақсадлар учун яроқли ерлар 
турлари; 
участкаларнинг, 
ер 
турларининг, 
ер 
эгаликлари, 
ердан 
фойдаланишларнинг кенглик хусусиятлари (майдони ва шакллари) 
қисқаришдан, парчаланишдан, шакли ёмонлашишидан; 
экологик мувозанат (ернинг бошқа табиий омиллар билан ўзаро 
таъсири). 
Оқибати номаълум бўлган ва илмий асосланмаган ҳаракатларга йўл 
қўймаслик керак, сабаби бунда зарар миқдори жуда катта бўлиши мумкин.
Ер тузишни лойиҳалаш жараёнида ерни, атрофдаги табиий муҳитни 
муҳофаза қилиш талаблари қуйидаги сабаблар бўйича бузилиши мумкин: 
лойиҳачиларнинг нотўғри ечимлари; 

---

126 
барча зарур тадбирлар ҳисобга олинмаганда, лойиҳа таркибидаги 
хатоликлар; 
лойиҳалашнинг илмий асосланган услубиятига, меъёрларига ва 
қоидаларига риоя қилинмаганда. 
Ерни муҳофаза қилиш ҳар хил йўллар билан ва ҳар хил босқичларда - 
лойиҳа олди, лойиҳалаш ва бевосита фойдаланиш жараёнида амалга 
оширилиши мумкин. Бу мустақил вазифа ва шу билан бир вақтда бошқа 
табиий ресурсларни муҳофаза қилиш ташкил этиладиган асосдир. Ҳар 
қандай экологик тадбирлар ердан фойдаланишни ва уни муҳофаза қилишни 
оқилона, илмий асосланган ташкил этишга асосланади. Шунинг учун 
хўжаликлараро ер тузиш нафақат ерни, балки бутун атроф муҳитни ҳам 
муҳофаза қилишнинг биринчи ва асосий элементи деб ҳисобланиши мумкин.