Ер тузишни лойихалаш

 
4. Дала йўлларини жойлаштириш
Дала йўллари мавжуд ёки янгидан қурилаётган магистрал йўлларга 
қўшимча қилиб, шундай ҳисобда лойиҳаланадики, улар тармоғи хўжалик 
ҳудудида транспорт алоқаларини, ҳамда далаларда қишлоқ хўжалик 
техникасига хизмат кўрсатишни таъминласин. 
Дала йўлларини лойиҳалашда қуйидагиларни таъминлаш керак: 
хохлаган далага ва ишчи участкага келишни; 
йўлларнинг жойлашган ўрнини далалар, ишчи участкалар, чегаралари, 
ўрмон полосалари, гидротехник иншоотлар билан боғлашни; 
далада технологик жараёнларни бажариш ва
техникага хизмат кўрсатиш қулайлигини; 
қурилиш меъёрлари ва қоидаларининг бажарили-шини;
хўжаликдаги ички магистрал йўллар билан алоқани; 
хўжалик марказлари, дала шийпонлари, машина-трактор парклари ва 
алмашлаб экиш далалари орасидаги энг қисқа алоқани. 
Дала йўллари асосий ва ёрдамчи йўлларга бўлинади. 
Асосий дала йўллари
дала магистраллари аҳамиятига эга. Улар одатда, 
далалар гуруҳига ёки бутун алмашлаб экишга ҳизмат қилади ва одамларни, 
юкларни ташиш ва техникани олиб келиш учун мўлжалланади. Улар асосан, 
далаларнинг калта томонлари бўйлаб жойлаштирилади, шу-нинг учун асосий 
дала йўлларидан технологик мақсадлар (агрегатларни ёнилғи, сув, уруғлик 
билан таъминлаш, техниканинг айланиши) учун ҳам фойдаланилади. 

---

357 
Асосий дала йўллари кенг қамровда техниканинг ўтишига, қарама-қарши 
йўналишларда ҳаракатланаётган машиналар ўтишига, технологик жараёнлар 
(юклаш ва тушириш, техник хизмат кўрсатиш ва ш.ў.) бажарилишига 
мосланган бўлиши керак. Бунинг учун уларнинг кенглиги 6 метрдан 10 
метргача бўлиши керак.
Ёрдамчи кўндаланг йўллар
, асосан хизмат кўрсатиш чизиғи сифатида 
фойдаланилади ва кенглиги 4-5 м қилиб лойиҳаланади. Улар далаларнинг 
қишлоқ хўжалик техникасига хизмат кўрсатишга қулай ва аҳоли яшаш жойига 
ёки дала шийпонига яқин жойлашаган томонларида жойлаштирилади.
Ёрдамчи бўйлама йўллар
далаларнинг, полосалар орасидаги ва бошқа ишчи 
участкаларнинг узун томонлари бўйлаб жойлаштирилади. Уларнинг асосий 
вазифаси - ҳосилни олиб кетиш, ўғитларни олиб келиш, кўндалангига ишлов 
беришда агрегатларга хизмат кўрсатиш, бошқа далаларга ўтишни 
таъминлашдир. Бу йўлларда ҳаракат интенсивлиги кичик бўлгани учун, улар 3-
4 м кенгликда лойиҳаланади. 
Дала ишлари даврида технологик аҳамиятга эга
(агрегатларни юкдан бўшатиш полосалари, ёнилғи қуйиш, ёнғинга қарши ва 
бошқ.) вақтинча йўллар ташкил этилади, улар лойиҳавий планга туширилади. 
Дала йўллари дала ишлари даврида автомашиналар ва трактор 
агрегатларининг ўтиши учун яроқлилигини ҳисобга олиб лойиҳаланади. 
Шунинг учун улар, асосан, тупроқ йўллардир. Маблағ бўлса улар ҳар хил 
қўшимчалар билан (шағал, қум ва бошқ.) мустаҳкамланади, тўғриланади ва 
жипслаштирилади. 
Алмашлаб экишларда йўл тармоғининг қалинлиги юк айланиш миқдорига, 
далалар ва ишчи участкалар сонига, майдонларига ва жойлашишига боғлиқ 
бўлади. Юк айланиши қанча юқори ва ишчи участкалар кўп бўлса йўл тармоғи 
қалинлиги шунча катта бўлади.