«energetika» fakulteti

28-MA’RUZA

ELEKTR TAMINOTI TIZIMIDAGI ELEKTR O`LCHASHLAR VA BOSHQARISH

M a ‘ r u z a r e j a s i

1. 
   Elektr ta’minoti tizimida o`lchashlar
   
2. 
   Elektr ta’minoti tizimida avtomatika va boshqarish
   
3. 
   Yo`l qo`yiladigan o`ta yuklanishlar
   

Tayanch so`z va iboralar:
Tokni o`lchash, kuchlanishni o`lchash, aktiv va reaktiv energiyani o`lchash, quvvatni o`lchash, avtomatik kuchlanishni rostlash, kondensator batareyasi quvvatini avtomatik o`zgartirishi, SD qo`zg`otish tokini boshqarish, chastota bo`yicha yuksizlash, dispetcher, telemexanika, ma’muriy va operativ bo`ysinishlar, transformatorning o`ta yuklanishi, kabel va xavo liniyasining o`ta yuklanishi.

1. ETT da o`lchashlari

ETTda quyidagi elektr parametrlari o`lchanadi: elektr energiyani sarfi, kuchlanish va tokning qiymatlari.EE sarfini o`lchashning 2 xil usuli bor. 1).To`lovlar uchun (kommercheskiy); 2).Texnik yoki nazorat o`lchovi. To`lovlar uchun o`lchash elektr energiyasi uchun xaq to`lashga ishlatiladi. Texnik o`lchash natijalari korxonaning ichki extiyojlari uchun ishlatiladi. Energiya o`lchashlari aktiv va reaktiv energiya schyotchiklari yordamida amalga oshiriladi.
1.To`lov uchun xisoblar.
To`lov uchun xisoblarda ishlatiluvchi aktiv ener-giya schetchiklarining aniqlik sinfi quyidagicha: 220330 kV li tarmoqlarda va transformatorning quvvati 63 MVA va undan ortiq bo`lsa - 0.5, agar transformator quvvati 440 mVA bo`lsa - 1.0, qolgan xollarda - 2.0. Tok transformatorlarining aniqlik sinfi quyidagicha: energotizim tarmoqlarida kuch-lanish 35 kV va undan ortiq bo`lsa – 0.5; agar to`lov schyotchiklari BPP ning 610 kV li tomonida bo`lsa-1.0.
To`lov schyotchiklari, agar korxona radial liniyadan ta’minlansa, rayon podstantsiyasida korxonaga ketuvchi liniyaning boshiga qo`yiladi. Agar korxona o`tib ketuvchi (tranzit) liniyadan energiya olsa, to`lov schetchiklari korxonaga kirish joyiga o`rnatilgan TT ga ulanadi. Agar YuK tomonida 0.5 sinfli TT bo`lmasa, to`lov schyotchiklari PK tomonidagi 0.5 sinfli TT ga ulanadi. Bu xolda BPP transformatorlardagi energiya isroflari xisoblash yo`li bilan topilib, schyotchik ko`rsatkichlarga qo`shiladi.
Nazorat schyotchiklari va ular uchun ishlatila-digan tok transformatorining sinflari to`lov o`lchash-lari uchun ishlatiladigan schyotchiklar va tok transfor-matorlari sinflaridan bir pog`ona past bo`lishi mumkin.
Nazorat schyotchiklari BPP ning 610 kV li tarqatish qurilmasida, BPP dan va oraliq RPdan ketuvchi liniyalar boshiga qo`yiladi. Agar kuchlanishi 1000 V gacha bo`lgan tsex transformatorlarida maxsulot tannarxini aniqlash texnik-iqtisodiy xisoblar o`tkazish zaruriyati doimo mavjud bo`lsa, shu Iste’molchilarga ketuvchi liniyalariga xam aktiv schyotchiklar o`rnatiladi. Reaktiv energiya schyotchiklari to`lovlar va nazorat uchun ishlatiladi. Ularning ko`rsatgichlari aktiv schyotchiklarga mos keladi. Reaktiv schyotchiklarning o`rnatish joylari aktiv schetchiklar bilan bir xil bo`lib, qo`shimcha ravishda kondensator batareyalari xam shunday schyotchiklar bilan ta’minlanadi.