«endokrin tizimi anatomiyasi» (O'quv-uslubiy qo'llanma 1- kurs talabalari uchun) Toshkent– 2021

Rasm.3. Ayrisimon bezning topografyasi va old tomonidan kurinishi

markaziy qismiga nisbatan ko'plab joylashgan. Shaklan tuzilishi va funktsional tomondan timotsitlarninglimfotsitlar bilan o'xshashligi, ya'ni

ularning mana shunday anatomik bog'liqligiga asoslangan holda ayrisimon bezni limfoepitelial a'zolarga kiritiladi. Bezlarning o'rtacha og'irligi: 1 - 5 yoshlarda - 26 gr. 6 - 15 yoshlarda - 25 - 35 gr. 16 - 20 yoshlarda - 26 - 27 gr. 26 - 45 yoshlarda - 19 gr. 60 - 70 yoshlarda - 6 grammgacha kamayib ketadi. Timus ko'ks oralig'ining oldingi - yuqori qismida plevralararo soha - area interpleurica superior da joylashgan. Bez oldindan to'sh suyagining dastasi va tanasining IV qovurg'a tog'ayining birlashgan sohasigacha chegaralab turadi. Ayrim hollarda bezning bo'yin qismi yaxshi rivojlanganligi sababli ko'krak qafasining yuqori teshigi orqali ko'tarilib uning uchi qalqonsimon bezning bo'yin qismigacha yetib boradi. Timus organizmni limfotsitlar bilan ta'minlab, uning himoya kuchini oshiradi. Timusda ishlab chiqariladigan garmonlar qonga o'tib, oq qon tanachalarini faoliyatini oshiradi. Organizmda kal`tsiy almashuvini boshqarib turadi va uning o'sishini ta'minlaydi. Organizm noqo'lay sharoitga tushib qolganda timus garmonlari himoya mexanizmlarini ishga solib organizmni shu sharoitga moslashishiga yordam beradi va bunday sharoitdan olib chiqadi. Rivojlanishi: Ayrisimon bez homila rivojlanishining birinchi oyi oxirida uchinchi juft jabra cho'ntaklarining xalqum epiteliyasidan rivojlanadi. To'g'nog'ich boshchasidek keladigan juft ayrisimon bez kurtaklari embrionning kaudal tomoniga qarab o'sib boradi. Ayrisimon bez po'stlog'i va markaziy qismlardan iborat bo'lib, uning po'stloq qismida juda ko'p limfotsitlar joylashgan va ular rivojlanish jaroyonida juda tez ko'payadi. Shunday qilib, bez limfo- epitelial tuzilishga ega bo'lib morfo - fiziologik jihatdan murtaklar bilan umumiyligi taqqoslanadi. Yosh o'tishi bilan bezda limfotsitlar kamaya boradi va ularning o'rnini indifferent qo'shuvchi to'qima to'lg'azib boradi. Bu to'qimalarda yog' qatlami yig'ila boshlaydi.