«endokrin tizimi anatomiyasi» (O'quv-uslubiy qo'llanma 1- kurs talabalari uchun) Toshkent– 2021

Qalqonsimon orqa bezi – glandula parathyroidea.

Qalqonsimon orqa bezlari 4 tadan 8 tagacha bo'lib qalqonsimon bez bo'laklarining orqa yuzasining yuqori va pastki qismlarida zich yopishgan holda joylashadi(Rasm.2). Shakli jihatdan yumaloq yoki uzunchoq bo'lib og'irligi - 0,2- 05 gr. Hajmi: uzunasiga - 4 - 8 mm, eniga - 3 - 4 mm, qalinligi - 2 - mm ni tashkil etadi. Tashqi tomondan silliq, yarqirab turadi. Ayrim hollarda bu bezlar qalqonsimon bezdan pastroqda traxeyaga yaqin yog' qavati orasida joylashadi. Ba'zi bir hollarda bu bezlar qalqonsimon bez yuzasiga botib kirib yoki bez to'qimasi ichida joylashgan bo'ladi. Qalqonsimon orqa bezlari yupqa biriktiruvchi to'qimali parda bilan o'ralgan. Parda o'simtalari bez ichiga kirib borib juda ko'p to'siqlar hosil qiladi. Yosh o'tishi bilan bezdagi to'qimalarning miqdori oshib boradi. Hujayra tutamlari oralig'ida kichik kichik pufakchalarga o'xshash bo'shliqlar uchrab, ular kolloid va yog' suyuqligi bilan to'lib turadi. Bez pufakchalari juda ko'p qon tomir kapllyarlariga boy bo'lib, ishlab chiqariladigan garmon shu kapllyarlarning venoz qismida so'rilib qonga o'tadi. Bezlardan ishlab chiqariladigan paratireoid garmoni qonda va to'qimalarda kaltsiy va fosfor birikmalarining hamkorlikda ish olib borishini boshqarib turadi. Qalqonsimon orqa bezlari olib tashlansa organizmdagi kal`tsiy miqdori kamayadi va suyaklarning o'sishi buziladi. Markaziy nerv tizimining qo'zg'aluvchanligi oshadi, mushaklar titrashi va ularning tortilishi kuzatiladi. Glandula parathyroidea homila rivojlanishinin 3 - 4 haftasida III va IV xalqum cho'ntaklari epiteliyasidan thymus kurtagining orqasida