Электротехника фанида трансформатлар ва уларнинг уланиш гуруҳини аниқлашни ўргатишда янги ўқув усулларидан фойдаланиш

V) Qisqa tutashuv rejimi. Bu rejimda ikkilamchi chulg`am uchlari o`zaro
tutashib, tashqi qarshilik z_2Н 0 bo`ladi. Transformator uchun bunday rejim
nomaqbul rejim hisoblanadi. Bunda ikkilamchi, shuningdek birlamchi tok nominalidan 18-20 marta ortib ketadi. Bu hodisaga yo`l qo`yib bo`lmaydi. Shuning uchun real sharoitlarda transformatorni qisqa tutashuv tokidan saqlash maqsadida avtomatik ajratgichlar o`rnatiladi. Transformatorlarni laboratoriya sharoitida tekshirish uchun “qisqa tutashuv” pasaytirilgan kuchlanishlarda amalga oshiriladi.

2. Transformatorlar va uch fazali transformator chulg`amlari ulanish guruhini aniqlash

O`qitish jarayoniga yangi uslublarni tadbiq etish kadrlar tayyorlash talablarining tarkibiy qismini tashkil etadi. Shu maqsadda qo`yida uch fazali ikki chulg`amli transformatorning chulg`amlari ulanish guruhini aniqlashga yangicha uslubiy yondashish e`tibor uchun havola qilinmoqda.
Ma`lumki, elektr stantsiyalarida ishlab chiqilgan elektr energiya uzoq masofalardagi iste`molchilarga uzatishda o`zaro parallel ulangan bir necha kuch oshiruvchi transfarmatorlari vositasida amalga oshiriladi. Sanoatning turli soholaridagi elektr ta`minoti tizimlarida ham parallel ulangan pasaytiruvchi kuch transfarmatorlaridan foydalaniladi. Transfarmatorni parallel ulash uchun qo`yiladigan muhim shartlardan biri, ularning chulg`amlari bir xil ulanish guruhiga ega bo`lishdir.
«Elektr mashinalari» kursiga oid darslik va o`quv qo`llanmalarida ikki chulg`amli transfarmator chulg`amlarining ulanish guruhini, asosan tsiferblatli soatdan foydalanib aniqlash usuli bayon qilingan (bu usul standart tomonidan ham tavsiya qilinadi) va mazkur usulning boshqa usullaridan ungayligi taqidlangan. Shu bilan birga bu usulni tushintirishda metodik jihatdan bazi bir kamchiliklar ham mavjud, ya`ni yuqori kuchlanishli (YuK) va past kuchlanishli (PK) chulg`amlar EYuK lari uchun qurilgan vektor diagrammalar alohida- alohida quriladi. «Yulduz» sxemasiga ulangan YuK sho`lg`am fazaviy EYuK lari uchun qurilgan vektor diagrammada ikkita (masalan A va V fazalar) vektor uchlarini o`zaro birlashtirib aniqlangan liniyaviy kuchlanish vektori chizmada ogma holatni egallagan bo`lsa ham soatning 12 raqamiga yunaltirilgan deb tasavvur qilinadi.
Bu jarayondagi:

1. 
   vektor diagrammalarning bir-biriga bog`lanmagan holda qurilishi va so`ngra ularni bir-biriga qo`shish tartibi;
   
2. 
   YuK chulg`am uchun qurilgan vektor diagrammadan aniqlangan liniyaviy kuchlanish vektori ogma holatni egallagan bo`lishidan qatiy nazar soatning 12 raqami o`rniga 0 ning izohsiz ishlatilishi talabalarda ayrim tushinmovchiliklarga olib keladi.