|
13
1.3. Garmonik sinxron detektorlash usuli
Garmonik sinxron detektor – Bu qurilma o’lchanayotgan kirish kattaligi x(t)
unga bog’liq bo’lmagan sinusoidal kattalikka ko’paytiriladi:
y(t)=Y
M
sin
c
t, (1.13)
doimo vektor kommutatsiya deb ataladi [9].
Garmonik sinxron detektorlar – ko’paytiruvchi qurilma (1.13) ko’paytuvchi
bilan tog’ridan to’g’ri va to’g’ridan to’g’ri bo’lmagan ta’sirlashadi, to’g’irlangan
va to’g’irlanmagan. Garmonik sinxron detektorlarni chiqish kattaligi ko’rinishiga
qarab quyidagilarga bo’lish mumkin:
1)
Keyingi sistemada foydalanalidigan chiqish elektr signaliga ega
bo’lgan sinxron detektorlar;
2)
Chiqish kattaligini strelkasining og’ishi burilish burchagi orqali
ko’rsatish xususiyatiga ega bo’lgan sinxron detektorlar;
3)
Sinxron detektorlar – bajaruvchi dvigatel, element sifatiga qarab
avtomatik qurilmalar, o’zida ikki xil funksiyani solishtira oladigan,
o’lchanuvchi (fazaviysezgir) va elementlarni bajaruvchi.
Garmonik sinxron detektorlar chiziqli elektr zanjirda vaqt bo’iycha sinusoidal
qonun bo’yicha o’zgaruvchi parametrlaridan foydalanishga asoslangan,
to’g’irlovchi sinxron detektorlar deb ataladi. Aktiv o’tkazuvchanligi vaqt bo’yicha
sinusoidal qonun bo’yicha o’zgaruvchi o’lchanayotgan kirish signali x(t) ga
bog’liq bo’lmagan chiziqli elektr zanjirining tarkibini qarab chiqamiz:
y(t)=G
m
sin ω
c
t. (1.14)
Bunday elektr zanjirga ichki qarshiligi Z
i
=0 kam hisobga olmasa ham
bo’ladigan u(t) kuchlanish manbayini ulaymiz.
U holda zanjirdagi tok
i(t)=u(t) y(t)= u(t) G
m
sin ω
c
t,
yoki garmonik sinxron detektorni olamiz.
14
Bunday garmonik sinxron detektorlar to’g’ilagich deb atalib, uning kirishiga
qancha chastotali kuchlanish berilishi, zanjir o’tkazuvchanligining o’zgarishi tokka
doimiy qo’shiluvchi paydo bo’lishiga teng.
i(t)=U
m
sin(ω
c
t+φ) G
m
sin ω
c
t=(U
m
G
m
/2)cos φ-(U
m
Y
m
/2)cos(2ω
c
t+φ),
yoki fazasezgirligini to’g’irlagich tarkibli sinxron detektorlardir [10].
To’girlagich tarkibli garmonik sinxron detektorlarni ko’rsatramiz va shunga
o’xshagan vaqt bo’yicha sinusoidal qonun bo’yicha o’zgaruvchi chiziqli aktiv
qarshilikli zanjirni:
r(t)=R
M
sin
c
t. (1.15)
Bunday elektr zanjirga ichki qarshiligi Z
i
=0 kam hisobga olmasa ham bo’ladigan
u(t) kuchlanish manbayini ulanganda tok:
i(t)=u(t)/r(t)=U
M
sin (
c
t+
)/R
M
sin
c
t
yoki almashtirishlardan keyin:
i(t)=U
M
/R
M
cos
+U
M
/R
M
sin
ctg
c
t. (1.16)
Ifoda (1.16)dan ko’rinadiki, aktiv qarshilikli zanjirda vaqt bo’yicha sinusoidal
qonun bo’yicha o’zgaruvchi (1.15), va to’g’irlagichli garmonik sinxron detektor
tarkibga ega bo’ladi, biroq u amaliy jihatdan ishlash qobiliyatiga ega emas,
zanjirda cheksizlikkacha davriy ravishda ortib boruvchi tokka bir nechta
o’zgaruvchi qo’shiluvchi qachonki
c
t=0 и r(t)=0 bo’lgan paytda, o’lchanayotgan
signal manbaiy davriy ravishda qisqargan bo’lar ekan. Aktiv qarshiligi vaqt
bo’yicha sinusoidal qonun bo’yicha o’zgaruvchi to’girlagichli garmonik sinxron
detektorlarni qarab chiqamiz, bunday sxemaning ulanishi 1.2.1-rasmda keltirilgan,
bundan vaqtning istalgan paytida tok chekli [11].
Bu sxemada o’zgarmas chiziqli aktiv qarshilik R o’lchanayotgan u(t) kirish
kuchlanishi manbayiga ulangan. Sinxron detektorning chiqish kuchlanishi u
вых
(t)
qarshilik R va polzunka П ning o’rta nuqtasi O dan olinadi, xuddi tebranish
markaziga o’xshash sinxron burchak chastotasi
с
O nuqtaga nisbatan R qarshilik
sinusoidal qonun bo’yicha o’zgaradi.
R
ОП
qarshilikning o’rta nuqtasi O va polzunka П orasida o’zgarish qonunini
quyidagicha ko’rinishda yozish mumkin:
15
r
ОП
(t)=R
ОПm
sin
c
t.
O’lchanayotgan kuchlanish manbayida xosil bo’lgan tok i(t)=u(t)/R. Sinxron
detektorning chiqish kuchlanishi:
U
вых
(t)=r
ОП
(t) i(t)=R
ОП
/R sin
c
t u(t).
i(t)
П
R
U(t) R
ОП
U
вых
(t)
1.2.1-Rasm Potensoimetrli to’g’irlagich xossasiga ega bo’lgan garmonik
sinxron detektor.
Vektor
kommutatsiyasi
chastotasi
с
bo’lgan
sinusoidal
kirish
kuchlanishi(fazasezgirligini to’g’irlash rejimi)dan:
u
вых
(t)=R
ОП
/R U
M
sin
c
t sin (
c
t+
)=R
ОПm
/2R U
M
cos
-cos (2
c
t+
)
,
yoki 2-rasmdagi sxema to’g’ilagichli garmonik sinxron detektor deyiladi. Polzunka
П ning sinusoidal tarzda qaytish-oldiga xarakat qilishini xar xil amalga osirish
mumkin. To’g’ilagichli garmonik sinxron detektorlarning kamchiliklari qarshilik
r
ОП
(t) vaqt bo’yicha nosinusoidal qonun bo’yicha o’zgarishining og’ishiga bog’liq.
Yuqorida keltirilganlarning xammasidan to’g’ilagichli garmonik sinxron
detektorlar (2-rasm) etarlicha past chastotalarda ham ishonchli ishlaydi degan
xulosaga kelishimiz mumkin. Polzunkaning siljishida chastotaning ortishi
kontaktlarda nosozliklarni keltirib chiqarishi mumkin. Bunday garmonik sinxron
detektorlar infrapast chastotalarda ishonchli ishlashi eksperimental ravishda
isbotlangan[12].
16
Do'stlaringiz bilan baham: |
