Egri chiziqli harakat. Aylana bo’ylab tekis harakat. Markazga intilma tezlanish

Burilish burchagining radian o‘lchovidagi ifodasi quyidagiga teng:

• Burilish burchagining radian o‘lchovidagi ifodasi quyidagiga teng:
• Aylanma harakatda chiziqli tezlik υ bilan bir vaqtda burchak tezlik ω (omega) ham qo‘llaniladi. Bunda:
• Aylana bo‘ylab harakatda aylana radiusi burilish burchagining shu burilish uchun ketgan vaqtga nisbati burchak tezlik deyiladi.
• Burchak tezlik vektor kattalik bo‘lib, uning birligi rad/s da ifodalanadi.
• Aylanayotgan jismning barcha nuqtalarida burchak tezlik ω bir xil bo‘ladi.

Aylana bo‘ylab tekis harakatda tezlikning yo‘nalishi

• Sharcha R radiusli aylana bo‘ylab tekis harakat qilayotgan bo‘lsin. Sharcha o‘z harakati davomida Δt vaqt ichida A1 nuqtadan A2 nuqtaga, yana shuncha vaqt ichida A2 nuqtadan A3 nuqtaga o‘tsin (4 -rasm). Sharcha aylanma harakatda ma’lum Δt vaqt davomida Δs yoyni bosib o‘tadi. Δt vaqtni juda kichik deb olsak, shu ondagi oniy tezlikni topishimiz mumkin. Sharcha tekis harakat qilayotgani uchun A1, A2, A3 nuqtalarda uning tezligi son jihatdan bir xil bo‘ladi. Lekin ularning yo‘ nalishi har xil bo‘ladi. Aylanma harakat davomida harakat yo‘nalishi doimiy o‘zgarib turgani uchun, bizni har bir ondagi tezlikning yo‘nalishi qiziqtiradi. Buni tekis aylanma harakat qilayotgan pichoq charxlash diskini kuzatib, uchqunlar yo‘nalishidan bilib olishimiz mumkin (4 ­rasm). Uchqunlar disk ning pichoq tegib turgan nuqtasiga o‘tkazilgan radiusga perpendikulyar, ya’ni aylana yoyiga urinma yo‘nalishda uchib chiqayotganligini ko‘ramiz. Demak, ay lananing har bir nuqtasidagi tezlik, 4 -rasmda ko‘rsatil-
• ganidek, aylana radiusiga perpendikulyar yo‘nalishda bo‘ladi. Qorli yoki suvli yo‘llarda ketayotgan avtomobil g‘ildiraklaridan sachrayotgan loy suvning yo‘nalishi ham aylanaga urinma ravishda bo‘ladi. Aylanma tekis harakatda tezlikning yo‘nalishi uzluksiz ravishda o‘zgarib turgani uchun hisoblashda uni skalyar emas, vektor kattalik sifatida olishimiz lozim.