Ўэбекистон Республикаси п резиденти қузуридаги д авлат ва ж ам ият қурилиш и академияси Ў эбекистон Республикаси Ваэирлар м ахкамаси

1.1.1-чизма
Х ав ф -хатар памоёв бўлиш ииинг шакллари
АҚШда президентнинг миллий хавфсизлик соҳасидаги 
конституцион мажбурияти ва бош вазифаси сифатида 
мамлакат аҳолиси, унинг ҳудуди ва америкаликларнинг 
турмуш тарзини ҳимоя қилиш белгиланган.
Миллий хавфсизлик элементлари ичига армиянинг 
жанговарлиги, бпшка мамлакатларда демократияни қўллаб- 
қувватлаш билан бир қаторда Американинг иқтисодий 
тараққиётига кўмаклашиш ҳам киритилган Иқтисоди- 
ётни жонлантириш, миллий маҳсулотлар рақабатбар- 
дошлилигини ошириш, янги хорижий бозорларни очиш, 
янги иш жойларини яратиш ҳам миллий хавфсизлик- 
нинг муҳим элементлари ҳисобланади5.
Миллий хавфсизлик фуқароларнинг, жамият ва давлат- 
нинг ҳаётий муҳим манфаатлари, шунингдек, миллий қад- 
рият ва ҳает тарзининг кенг кўламдаги, турли-туман таш- 
қи ва ички тахдидлардан ҳимояпа нганликни ифодалайди
8
Сенчаков В.К Экономическая безопасность: геополитика, глобализацня,
са м о со х р а н е н и е и р а э в и т и е (кни га ч е т в е р т а я ) -М .: ЗА О
«Финстатинформ". 2002,- С.6.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1Л.2.-чизма
Хапфсиалик су&ъектлари ва о&ьектлари
Хлафстлик
Объекглари
Шахсий-оилавнй ҳает
ИктясодиСг
1 _ ‘
('кайияи
Давлат курилиши
1абиат
Маънавнй сота
Ижгиноий-маданий соха
Иагтимонй-иктисолий т т и н
Мамлакат
_______!_
Субъектлари
I
Шахс
Корхпна (фирна)
Ахоли ижтиноий гурухларк
Даяпат
I
Жаниат
1.2. М иллий х а в ф с и зл и к ва уви нг таркиби
Миллий хавфсизлик манфаатларни ҳимоялашнинг 
умумий шакли ҳисобланади. Шунингдек, у мамлакат 
миллий манфаат ва эҳтиёжларининг намоён бўлиш шак- 
ли ҳамдир. Бошқача айтганда, эҳтиёжларни қондириш 
ҳамда моддий, маънавий, умуминсоний қадриятлардан 
баҳраманд бўлиш ва фаровонликка интилиш тўғриси- 
даги тасаввурларнинг жамини ифодалайди.
Миллий хавфсизлик фуқаролар, яъни шахс, жамият 
ва давлат манфаатларини ҳимоя қилшнга йўналтирилган 
бўлади. Шахс, фукаро манфаатлари ўз ичига уларяинг 
конституцион ҳуқук ва эркинликлари, яшаш хавфсизли- 
гини таъминлаш, турмуш даражаси ва сифатини оши-
9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

риш, жисмоний, маънавий, интеллектуал ривожлани- 
шини олади.
Жамият манфаатлари эса демократияни мустахкам- 
лаш, ижтимоий-сиёсий барқарорлик, фуқаролар ўрта- 
сида тинчлик ва миллатлараро тотувликни сақлаш, 
аҳолинршг яратувчилик фаоллигини ошириш ҳамда 
унинг барча ижтимоий ва этник гуруҳларининг маъна- 
вий ривожланиши таъминланишини ўз ичига олади.
Давлат манфаатлари эса конституцион тузум, мам- 
лакат суверенитети ва территориал яхлитлигини ҳимоя 
қилиш, сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий барқарорлик- 
ни карор топтириш, қонунларнинг сўзсиа амал қили- 
шини таъминлаш, ҳуқуқ-тартиботни қўллаб-қувватлаш 
ва тенг шериклик асосида халқаро ҳамкорликни ри- 
вожлантиришдан иборат.
Ушбу манфаатлар бир-бири билан ўзаро боғланган 
бўлиб, улар жамият аъзоларининг мустақиллигини 
таъминлаш, халқ фаровоштги ва турмуш даражасини 
ошириш, унинг маданияти, маънавий қадриятларини 
сақлашга бўлган интилишларини ифодалайди. Шу бо- 
исдан ҳар қандай мамлакат манфаатлари учта муҳим 
мақсадга йўналтирилган бўлади: 1) халқ фаровонлиги- 
ни ошириш; 2) мамлакат ҳаёт фаолияти ва ҳудудини 
ҳимоя қилиш ҳамда обод этиш; 3) миллий маданиятни 
ривожлантириш6.
Ўзбекистонда миллий хавфсизлик миллмй истиқлол 
мафкураси билан ҳамоҳангдир. Чунки «...миллий истиқ- 
лол мафкураси, ўз мазмун-моҳиятига кўра, Ўзбекис- 
тоннинг ижтимоий-сиёсий тараққиётига хизмат қила- 
ди, барча сиёсий партиялар, гуруҳлар ва қатламлар- 
нинг - бутун халқимизнинг куйидаги умумий манфаат- 
ларини ифодалайди:
- мамлакатнинг мустакиллиги, ҳудудий яхлитлиги, 
сарҳадлар дахлсизлиги;
6 Экономическая безопасность хозяйственнмх систем. Учебник — М.:
Изд-во РАГС. 2001- С 29.
10
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- юртнинг тинчлиги, давлатнинг ҳарбий, иқтисодий, 
ғоявий, зкологик, информацион таҳдидлардан муҳофаза 
этилиши;
- мамлакатда фуқаролараро ва миллатлараро то- 
тувлик, ижтимоий барқарорлик муҳитини таъминлаш;
- ҳар бир оила ва бутун халқнинг фаровонлиги;
- жамиятда адолат устуворлиги, демократия, ўз- 
ўзини бошқариш тамойилларининг амал қилиши»7.
Ушбу манфаатлар миллий давлат манфаатини таш- 
кил этади. Мамлакатнинг миллий хавфсизлиги унинг мил- 
лий манфаатини турли сиёсий, ҳарбий, иқтисодий, эко- 
логик, ғоявий, информацион ва бошқа омиллар ҳамда 
таҳдидлардан ҳимоя қилишга йўналтирилган бўлади. ТТТу 
боисдан миллий хавфсизлик таркиби мураккаб тузилиш- 
га эга бўлиб, сиёсий, ҳарбий-мудофаа, ғоявий, иқтисо- 
дий, экологик, информацион хавфсизликларни ўз ичига 
олади (1.2.1-чизма).
Сиёсий хавфсизлик мамлакатнинг миллий-давлат 
тузилиши ҳамда конституцион тузумни ҳимоя қилишга 
йўналтирилган бўлади. Ҳарбий-мудофаа хавфсизлиги 
мамлакат мустакиллиги, ҳудудий яхлитлиги ва сарҳад- 
лар дахлсизлигини таъминлашга қаратилган. Ғоявий, 
мафкуравий хавфсизлик ҳозирги даврда долзарб аҳами- 
ят касб этмоқда. Мафкура, ғоя ҳар қандай жамият 
ҳаётида муҳим роль ўйнайди. Чунки мафкура мавжуд 
бўлмаса, ҳар қандай жамият ўз танлаган йўлини йўқо- 
тиши мумкин. Кдерда мафкуравий бўшлиқ вужудга кел- 
са, ўша ерда бегона мафкура ҳукмронлик қилиши бар- 
чагэ аён ҳакиқатдир.
Ҳозирги даврда турли хил эски ва янги мафкура, 
ғояларнинг ўзаро кураши ҳар қачонгидан хам шиддат- 
ли тус олмоқда. Бунга сабаб социалистик тоталитар 
тузум емирилганидан кейин дунёнинг икки қарама- 
қарши қутбларга бўлиниши барҳам топган бўлса-да,
' Миллий истиқлол ғояси: 
асосий
тушунча ва тамойиллар. - Т.: 
Ўзбекистон, 2000 45-6.