|
4.2. Иқтисодий хавфсизликни таъминлашда
д а в л а т в и н г
тартибга
с о л у в ч и л и К
ваэифалари
Бозор муносабатлари шароитида давлат иқтисодиёт-
га аралашиб, боэор механизмининг амал қилишига кўмак-
лашади ва аҳолини унинг салбий оқибатларидан ҳимоя-
лаш чора-тадбирларини кўради. Иқгисодиётни давлат то-
монидан тартибга солишдан кўзланган асосий мақсад бо-
зор муноеабатларини муайян ва маълум йўналигцда ри-
вожлантириб, иқгисодий танглик, таҳцид ва хавф-хатар-
дан ҳимоялаш ҳамда аҳоли турмуш даражасининг паса-
йиб кетишига йўл қўймасликдан иборатдир. Давлатнинг
иқтисодиетга аралашуви кўлами ва даражаси унинг им-
67
www.ziyouz.com kutubxonasi
кониятларига мос бўлиб, бозор механизмлари, хўжалик
субъектларикинг эркин фаолият юритиши учун қулай
иқтисодий муҳит яратилишига имкон бериши лозим бўла-
ди. Шунингдек, давлат хўжалик тизимининг рақобатбар-
дошлигини ошириш, бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг
ривожланишини рағбатлантиради.
Давлат иқтисодиётни тартибга солишнинг қуйидаги
йўналишларида ҳам фаолият юритадм:
иктисодиётдаги жараёнларни объектив, кенг қам-
ровли мониторинги, шу жумладан, шахс, давлат ва жа-
миятнинг муҳим ҳаётий манфаатларига ички ҳамда ташки
тахдидларни аниқлаш ва прогнозлаштириш учун ахбо-
ротлар базасини яратиш;
- иқтисодий манфаатларга бўлган таҳдидларнинг ол-
дини олиш, уларнинг салбий окибатларини енгиш ҳамда
барҳам бериш бўйича жарима ва узоқ муддатли чора-
тадбирлар комллексини ишлаб чиқиш. Бунда давлатнинг
иқтисодий хавфсизлик стратегиясини амалга ошириш
бўйича фаолиятини мувофиқлаштириш ва назорат қилиш
чора-тадбирларининг натижалари баҳоланади.
Давлатнинг ушбу иқтисодиётга аралашуви дастакла-
рини аниқлашда хўжалик субъектларининг ривожланиш
ва ўз фасшиятини тартибга солиш имкониятларини аниқ-
лаш муҳим аҳамият касб этади. Давлат инетитуционал ўзга-
ришлар, таркибий сиёсатни амалга ошириш орқали иқти-
содиётнинг самарали амал қилиши учун қулай шароит яра-
тиш мақсадида молиявий, пул-кредит, инвестициялаш ва
ташқи иқгисодий соҳаларни фаол тартибга солади.
Давлатнинг иқтисодий хавфсизликни таъминлаш
бўйича фаолияти қуйидагиларни ўз ичига олади:
- мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий тизими ҳамда
давлатнинг барқарорлигига хавф туғдирувчи омилларни
аниклаш ва мониторинг қилиш;
- ушбу омилларнинг зарарли, салбий таъсирига бар-
ҳам бериш ёки юмшатишга қаратилган иқтисодий сиё-
сатни шакллантириш ва институционал ўзгаришларни
амалга ошириш.
68
www.ziyouz.com kutubxonasi
Иқтисодий хавфсизликни таъминлашда давлат хар-
бий-саноат базасини мустаҳкамлаш ва унинг барқарор-
лигини оширишда турли усуллардан фойдаланади:
- ишлаб чиқаришни оқилона жойлаштириш;
- стратегик хом ашё ресурслари ва камёб воситалар
заҳирасини яратиш;
- бир-бирининг ўрнини босувчи ва тўлдирувчи
ишлаб
чиқаришларни ташкил этиш;
- ер ости иншоотлари ва омборларни қуриш;
- ишлаб чиқаришни бошқаришнинг ишокчли тизим
ҳамда манзилларини ривожлантириш ва ҳк.
Мамлакат
ўэ
иқтисодий хайфсигшигини таъминлашда хал-
қаро, минтақавий, ижтимоий ва давлат муассасалари (ин-
ститутлари)дан ҳамда уларнинг фашгият услублари, ҳуқуқий,
дипломатик, диний, ғоявий, маъмурий, иқгисодий, ҳарбий,
информацион ва бошка чора-тадбирлардан фойдаланади.
Иқтисодий хавфсизлик соҳасида қўлланувчи сиёсий
воситалардан мамлакат иқтисодиётига бошқа мамлакат
ёки бир неча мамлакатлар томонидан етказилиши мум-
кин бўлган зарар, иқтисодий ҳуруж, таҳдидлардан ҳимоя-
ланиш
мақсадида фойдаланилади.
Ушбу сиёсий воситалар уз ичига қуйидагиларни олади:
- БМТ ва БМТнинг Хавфсизлик кенгашида мамлакат
миллий-иқтисодий манфаатларига мос келадиган резолю-
циялар қабул қилинишига эришиш;
- халқаро арбитраж ёки халқаро судга иқтисодий
тазйиқ, таҳдидлар юзасидан мурожаат қилиш;
- музокаралар ўтказилишини ташкил қилиш ва амал-
га ошириш;
- халқаро иқтисодий ташкилотларда аъзо сифатида
ёки кузатувчи мақомида мам.пакат миллий-иқгисодий ман-
фаатларини амалга ошириш мақсадида фаолият юритиш;
- ўзаро манфаатли халқаро иқтисодий ҳамкорлик
шартномаларини ратификация қилиш ва ҳ к '
' Гордиенко Д.В Основм экономической беэопасности государетва.
Курс лекций учеб-метод лособие. -М : Финансм и статистика:
ИНФРА. -М. 2009. -С.203-205-210.
69
www.ziyouz.com kutubxonasi
Давлат иқтиеодий хавфсизликни таъшшлашнинг ички
механизмида юқорида баён қилинган воситалардан фой-
даланган ҳолда мамлакатда бозор ўзгартиришлари, ис-
лоҳотларини амалга ошириш, иқгисодиётни бошқариш-
нинг бозор ва давлат дастаклари, усулларидан фойдала-
нишни уйғунлаштириш, стратегик заҳираларни жамға-
ришга каратилган тадбирларни амалга опшради.
Иктисодий хавфсизликни таъминлаш ички механиз-
мининг амал қилиш самарадорлиги қуйидагилар билан
белгиланади:
- миллий иқтисодиётнинг кенгайтирилган такрор иш-
лаб чиқаришга қодирлиги;
- мамлакат ичида маҳсулотлар асосий турларининг
ишлаб чиқарилишига эришилганлиги;
- стратегик ресурслар устидан давлат назоратининг
ўрнатилганлиги;
- молмявий-банк тизимгашнг барқарорлиги;
- илмий ва инновацион салоҳиятаинг кўллзб-кувват-
ланиши;
- мамлакат иқгисодий яхлитлигининг сақланиши;
- бозор иқтисодиётининг нормал амал қилиши учун
зарур ва мақбул даражада давлат томонидан ижтимоий-
иқтисодий жараёнларнииг тартибга солиниши.
Мамлакат иқтисодий хавфсизлигини таъммнлашнинг
ташқи иқтисодий механизмини амалга оширишнинг асо-
сий йўналишлари куйидагилардан иборат:
- хорижий мамлакатлар билан иқтисодий ҳамкорлик
алоқалари ва интеграциялгшувини ривожлантириш;
- мамлакат ичида ишлаб чиқарилган маҳсулотларнинг
жаҳон боэорларида рақпбатбардошлигини ўстириш.
Иқгисодий хавфсизликни таъминлашнинг ташқи иқгисо-
дий механизми амал қилиши натижасида миллий иқгиеоди-
ётнинг ташқи таҳдидларга қарши туриш қобилияти ошади:
- асосий турдаги маҳсулотларни ишлаб чиқаргаи бўйича
бошқа мамлакатлар билан кооперадион алоқалар ўрнатиш;
- товар ва хиэматлар экспорти ҳамда импорти усти-
дан давлат томонидан назорат ўрнатиш;
70
www.ziyouz.com kutubxonasi
- мамлакатда ишлаб чиқарилган маҳсулотлар рақо-
батбардошлигини қўллаб-қувватлаш;
- бошқа мамлакатлар ҳамда халқаро иқтисодий таш-
килотлар билан тузилган шартномалар барқарорлигини
таъминлаш;
- халқаро ва минтақавий иқтисодий майдоннинг, ин-
теграцион уюшмаларнинг шаклланишида иштирок этиш;
- халқаро иқтисодий муносабатлар, алоқаларни за-
рурий меъёрда давлат томонидан тартибга солиш.
Шуни айтиб ўтиш жоизки, иқтисодий хавфсизликни
таъминлашда давлат бошқарув органлари фаолиятини му-
вофиқлаштириш ишлари Республика Президенти раҳбар-
лигидаги Миллий хавфсизлик кенгаши томонидан амалга
оширилади. Хавфсизлик кенгаши аъзолари мамлакат Пре-
зиденти томонидан тайинланади. Унинг таркибига Бош ва-
зир, Хавфсизлик кенгаши котиби, Ташқи ишлар вазири,
миллий хавфсизлик хизмати раҳбари, мудофаа ва ички
ишлар вазирликларининг раҳбарлари киради. Кенгаш дои-
расида иқтисодий хавфсизликни таъминлаш бўйича идо-
ралараро доимий комиссия фаолият юритадм. Ушбу ко-
миссия Олий Мажлиснинг Қонунчилик палатаси ва Сена-
тининг тегишли қўмиталари билан иқтисодий хавфсиз-
ликни таъминлашнинг қонунчилик базасини такомиллаш-
тириш борасида ҳамкорлик қилади, шунингдек, Хавф-
сизлик кенгашига иктисодий хавфсизлик соҳасидаги дав-
лат сиёсатининг муҳим йўналишлари
бўйкча
таклифлар,
тавсиялар ишлаб чикади ва бу борадаги турли вазирлик
ҳамда муассасалар, ҳудудий бошқарув органлари фао-
лиятини мувофиқлаштиришга кўмаклашади.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
