|
3.2.1-чизм а
И қтисодий хавф сизликка тахди д солувчи ички омиллар
лотларга буюртмаларнинг кескин камайиб кетиши, мам-
лакатдан соҳанинг кучли мутахассисларининг чиқиб ке-
тиши жиддий таҳдидни юзага келтиради. Юқори мала-
кали мутахассис ва ишчиларнинг ўз соҳасидан чиқиб
кетиши, нуфузли соҳалардан бошқа бундай билим, ма-
лака талаб қилмайдиган, айниқса, тижорат-воситачи-
54
www.ziyouz.com kutubxonasi
лик соҳаларига ўтиб кетиши ҳам жиддий таҳдид бўлиб,
хавфли оқибатларга олиб келиши мумкин.
Иқтисодиёт таркибий тузилишида хом ашё маҳсу-
лотлари ишлаб чиқарувчи, еқилғи-энергетика, метал-
лургия тармоқлари улушининг ўсиб, машинасозлик,
химия, енгил ва озиқ-овқат саноати улушининг кама-
йиб кетиши ҳам жиддий хавф туғдиради. Россия Феде-
рациясида XX аср 90-йиллари биринчи ярмида бозор
муносабатлари ўз-ўзидан иқтисодиёт таркибининг ту-
зилишини ўзгартириб юборади деган қарашлар ўзини
оқламади. Шунингдек, таркибий ўзгартиришлар жара-
ёнида чет эл инвесторларига умид қилиш ҳам ўзини
пқламади. Чунки уларнинг манфаатлари давлат иқти-
содий сиёсати билан мос келмади.
Мавжуд хўжалик тузилиши ва алоқаларни шоши-
линч бузиш, саноат ва қишлоқ хўжалихи маҳсулотлари
нархлари ўртасидаги диспропорцияни кучайтириб юбо-
риш, затанимиздаги ишлаб чиқарувчиларга нисбатан
аКтЛга мувофиқ патернализмдан бутунлай воз кечиш,
амалда ички бозорни озиқ-овқат маҳсулотлари импор-
тига тўлиқ очиб қўйиш мамлакатнинг ўзини ўэи озиқ-
овқат билан таъминлаш базасининг барбод бўлиши ва
заифлашиб қолишига олиб келади. Давлат мустақилли-
ги, суверенитети хавф остида қолади. Шунинг учун мам-
лакат озиқ-овқат мустақиллигини таъминлаш учун мам-
лакат товар ишлаб чиқарувчиларини самарали ҳимоя
қилиш, импорт маҳсулотлари билан маҳаллий товар-
лар нисбатини тартиблаш муҳим аҳамиятга эга.
Ишсизликнинг ўсиши, айниқса, унинг оммавий ва тур-
ғун тус олиши мамлакатга жиддий ижтимоий хавф туғ-
дириши мумкин. Ишсизлик турли-туман жиноятлар, ху-
сусан, экстремизмнинг кучайиши учун база ҳисобланади.
Ишбилармонлик, инвестиция фаоллигига тўсиқлар-
нинг мавжудлиги давлатнинг молиявий қийинчиликлар-
ни чет эл кредитлари ҳисобига “яшашга” бўлган инти-
лишини кучайтиради. Чет эл кредитларидан фойдала-
ниш ўзича хавфли эмас, балки иқтисодий тараққиётга
55
www.ziyouz.com kutubxonasi
кўмаклашувчи восита бўлади. Аммо чет эл кредитла-
ридан самарасиз фойдаланиш, уни ҳаддан ташқари кўп
миқдорда олиш, уни тўлаш имкониятларидан ортикча
бўлиб кетиши хавфлидир. Буни хозирги Аргентинадаги
воқеалар мисолида кўриш мумкин.
Иқтисодиётдаги коррупция ва “маъмурий рзкет”
мамлакат хавфсиэлигига жиддий таҳдид ҳисобланади.
Бозор иқтисодиётига ўтиш даврида "маъмурий рэкет”
турли давлат ҳамда назорат органларининг кичик ва
хусусий бизнес субъектлари фаолиятига ноўрин ара-
лашиши туфайли вужудга келган.
У мамлакатда ўрта мулкдорлар синфининг амалда
шаклланиши, қарор топиши, тадбиркорликнинг ривож-
ланишига тўскинлик қилади.
Икгисодиётда криминал жараёнл аркинғ кучайиши жи-
ноий ёки “хуфёна” иқгисодиётнинг вужудга келиши билан
боғлиқдир. Президентимиз Ислом Каримов бу борада гўхта-
либ, шундай дейди: “Жиноий ёки кўп ҳолларда ‘хуфёна”
деб аталаётган иқтисодиёт воқелик сифатида қуйидагича
шароитда ўсди ва ривожланди: у ишлаб чиқариш соҳаси-
даги қпнунларни қўпол равишда бузиб, ўзига хон - ўзига
бек бўлиб олган эди. Чунки унга энг яқин рақобатчи бўлган
давлатнинг иқтисодий тузилмалари қотиб крлган кўрсат-
малар ва тақиқлар билан чеклаб қўйилган эди. Совет дав-
рида бу ҳодиса ҳаддан ташкдри кучайдм, хунук ҳолта кел-
ди ва Ўзбекистонга мерос бўлиб қолди”6.
Ички тахдидлар ичида хуфёна иқтисодиёт ўта хавф-
лшшги билан ажралиб туфади. Шунинг учун унга карши
кураш иқтиспдий хавфсизликни таъминлашда муҳим
аҳамиятга эга.
Мамлакат иқтисодий хавфсизлигини таъминлаш учун
унга таҳдид солувчи ички ва ташқи омилларни аниқ-
лаш билан бир қаторда, унинг кўрсаткичларини таҳ-
' Каримов И А Ўабекигтов XXI аср бўсағасида: хавфсипликка таҳдид,
барқарпрлик шартлари ва таракқиёт кафолатлари. - Т : Ўзбекистон,
1997
.
87
-
6
.
56
www.ziyouz.com kutubxonasi
лил қилиш ҳамда улар асосида хавфсизликни таъмик-
лаш механизмини ш акллантириш долзарб муаммо
ҳисобланади
Do'stlaringiz bilan baham: |
