Ўэбекистон Республикаси п резиденти қузуридаги д авлат ва ж ам ият қурилиш и академияси Ў эбекистон Республикаси Ваэирлар м ахкамаси

58
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

3.3.1 -чизма
И қтисодий хавф си зл ик ка тахди д солувчи таш қи
омиллар таркиби
лашади, миллий иқтисодиётнинг ривожланиш суръат- 
лари спкинлашади ёки турғунликка, тангликка юз ту- 
тади.
Очиқ иқтисодиётга ўтиш кучли даражадаги протек- 
иионизмдан воз кечишни такоэо этади. Аммо мамла- 
катни жахон хўжалигига кириб бориши нуқтаи назари- 
дан истиқболли бўлган тармоқлар ва ишлаб чиқариш- 
ларни ҳимоя қилиш, яъни селектив протекционизм за- 
рурдир. Иқтисодий хавфсизлик нуқтаи наэаридан вата- 
нимизда ишлаб чиқарилган товарлар сотиш бозорла- 
рини, импорт хом ашё ва саноат маҳсулотлари манба- 
ларини диверсификациялаш, кўплаб мамлакатлар би- 
лан иқтисодиЙ алоқа қилиш, бир мамлакат билан ёмон-
59
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

лашган муносабатлар ўрнига бошқа мамлакатлар би- 
лан бўладиган илиқ муносабатлар ривожлантирилади.
Иқтисодиёт чуқур кризисга учраган ва капитал маб- 
лағларни унга жалб қилиш кескин камайиб кетаётган ша- 
роитда хорижий инвестициялар баъзи бир соҳаларда иқти- 
содий ўсиш катализатори бўлиши мумкин. Бу эса иқтисо- 
дий хавфсизликни мустаҳкамлашга имкон беради. Хори- 
жий инвестицияларни жалб қилиш механизми хприжлик 
хдмкорларнинг молиявий ва моддий ресурсларини миллий 
иқтисодиётга реал киритишга зшдаши лозим. Улар томо- 
нидан моддий бошшкларни арзон-гаровга кўплаб сптиб оли- 
нишига йўл қўйиш мумкин эмас. Шундай қилиб, хорижий 
инвегтицияларни иктисодиётга кенг жалб қилиш чорала- 
рини кўриш билан бир қаторда, бу жараёнларни тартибга 
солиш ҳам даркор. Бунда миллий манфаатларга риоя қил- 
ган ҳолда, хорижий компанияларнинг минимал маблағла- 
ри эвазига бзпун бир тармоқпар устидан ўз назоратини 
ўрнатишларига йўл қўймаслик лозим бўлади.
Бутун дунёда миллий валюта қадри мамлакат иқт- 
содий аҳволининг индикаторм ҳисобланади. Мамлакат- 
дан молиявий маблағларнинг катта микдорда чиқиб ке- 
тиши, яъни “капиталнинг қочиши” миллий иқтисодий 
хавфсизликка бўлган жиддий таҳдидлардан биридир. 
Маблағларнинг четга чиқиб кетишининг легал, яъни 
очиқдан очиқ йўли тижорат банклари томонидан хори- 
жий банклар ҳисоб счетларига катта миқдордаги маб- 
лағларнинт ўткаэилиши ҳисобланади. Ноқонуний, яъни 
яширин йўлларга эса қуйидагилар киради:
- экспорт қилинаётган маҳсулот нархини пасайти- 
риб, импортда ошириб кўрсатиш. Бунда фиктив ва 
ҳақиқий нарх ўртасидаги фарқ хорижий компаниялар 
томонидан ватанимиздаги ишбилармоннинг хориждаги 
банкдаги счетига ўтказилади;
- импорт учун “аванс" ўтказилади, аммо импорт 
содир бўлмайди ва ҳ.к.
БМТ маълумотларига кўра, дунёда ҳар йили ноле- 
гал йўл, хуфёна фаолият орқали топилган 300 милли-
60
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ард доллар ҳаром пуллар легаллаштирилади. 1990 йили 
Европа кенгаши томонидан жинояткорона йўл билан 
топилган даромадларни конфискация қилиш тўғрисида 
Конвенция қабул қилинган, аммо уни фақат 6 та дав- 
лат ратификация қилган холос.
Мамлакатнинг нафақат иқтисодий, шунингдек, сиесий 
ақволига ҳам жиддий хавф туғдирувчи таҳдидлардан бири 
ташқи қарз муаммосидир. Ташқи қарзнинг юқори дара- 
жадалигининг ўзиёқ миллий манфаатларга мос келадиган 
ташқи сиёсат юритишни шубҳа остига қўяди. Мамлакат 
қарз берган йирик кредитор мамлакатларга қарам бўлиб 
қолади. Ташқи қарзларни тўлаш учун мамлакат қарзлар- 
дан кредитларни белгиланган муддатларда тўлашни ка- 
фолатлайдиган ишлаб чиқариш лойиҳаларини молиялаш- 
тиришда фойдаланиш ҳамда янги объектларда ишлаб 
чиқарилган маҳсулотлар экспортини кенгайтириш ҳисо- 
бига ташқи қарэларни тўлаш мумкин.
Давлат иқтисодий манфаат ва хавфсизликка таҳдид- 
ларни аниқлаб, уларнинг олдини олиш мақсадида иқти- 
содий сиёсат мақсадлари ва стратегияларини ишлаб 
чиқади. Бу билан иқтисодий хавфсиэликни таъминлаш 
механизмини яратади.
Асосий таянч тушунчалар
Эҳтиёж, иқтисодий манфаат, шахс, корхона, жамият 
ва давлатнинг иқтисодий манфаатлари, таҳдид, ички таҳ- 
дид, ташқи таҳдид