Ўэбекистон Республикаси п резиденти қузуридаги д авлат ва ж ам ият қурилиш и академияси Ў эбекистон Республикаси Ваэирлар м ахкамаси

3.3. И қ т и со д и й х а в ф си зл и к к а таш қи т а х ди дл а р
Очиқ иқгисодиёт шароитида ташқи иқтисодий хавф- 
сизликни таъминлаш учун қуйидагилар тақозо этилади:
биринчидан, жахон хўжалик алоқаларида иштирок 
этиш билан миллий ишлаб чиқариш учун қулай шароит 
яратиш;
иккинчидан, жаҳонда содир бўлаётган иқтисодий, 
сиёсий нохуш ҳодисалар салбий оқибатларининг мил- 
лий иқтисодиётга таъсирини камайтиришга эришиш. 
Алоҳида таъкидлаш жоизки, очиқ иқтисодиёт шарои- 
тида ташқи таҳдидлар таъсирини бутунлай йўқ қилиш, 
унга барҳам бериш мумкин эмас
Иқтисодий хавфсизликка таҳдид солувчи ташқи 
омилларга куйидагилар киради:
1) 
экспорт таркибида хом ашё товарларининг усту- 
ворлиги, анъанавий машинасоэлик ва ҳарбий саноат 
товарлари бозорларининг йўқотилиши;
2) мамлакатнинг кўл турдаги маҳсулотлар, шу жум- 
ладан, стратегик аҳамиятдаги ва озиқ-овқат маҳсулот- 
лари импортига қарамлиги, боғлиқлиги;
3) ташқи қарзларнинг ўсиб бориши;
4) 
экспорт ва валюта назоратининг яхши йўлга қўйил- 
маганлиги, божхона чегараларининг ёпиқ эмаслиги;
5) 
рақобатга бардошли экспортни қўллаб-қувватлов- 
чи молиявий, ташкилий ва ахборот инфратузилмалар- 
нинг ривожланмаганлиги ҳамда импорт таркибининг 
рационал эмаслиги;
6) 
экспорт-импорт операцияларига хизмат кўрсатув- 
чи транспорт инфратузилмаларининг ривожлакмаган- 
лиги (3.3.1.-чизма).
Экспорт товарларига нархларнинг кескин пасайиб 
кетиши ёки аксинча, импорт товарларига нархларнинг 
кескин кўтарилиб кетиши ташқи бозорга ниҳоятда боғ-
57
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

лиқ бўлган иқтисодиёт учун ўта хавфли ҳисобланади.
Иқгисодиёт учун муҳим сотиш боэорлари ёки мақсу- 
лот етказиб берувчи мамлакат ёки мамлакатлар гуруҳи 
билан савдога эмбарго киритилиши ҳам хавф тутдиради. 
Шунингдек, бир мамлакатдан ёки мамлакатлар гуру- 
ҳидан айрим турдаги маҳсулотларни келтиришда юқори 
даражадаги қарамликка, боғлиқликка йўл қўйиб бўлмай- 
ди. Чунки бу иқтисодий қарамликдан сиесий жиҳатдан 
таъсир кўрсатишда фойдаланишлари мумкин Хорижий 
мамлакатга молиявий жиҳатдан ўта юқори даражада 
боғлиқликка ҳам йўл қўйиб бўлмайди. Бу ҳолдан қарз- 
дор мамлакат иқтисодий сиёсатига ва ташқи иқтисодий 
алоқаларни амалга ошириш шароитларига таъсир ўтка- 
зишда фойдаланмшлари шубҳасиздир.
Миллий иқтисодиёт учун унинг экспорти таркибида 
икки-уч хил товарнинг устувор ўринни эгаллаши, ҳатто 
экспорт ҳажмининг ярмидан кўпини ташкил этиши ўта 
хавфли ҳолатларни туғдириши мумкин. Кўпчилик ри- 
вожланаётган мамлакатлар тажрибаси шуни кўрсат- 
моқдаки, экспортнинг бундай таркиби жаҳон бозори 
конъюнктурасининг ёмонлашган шароитида, уларга 
бўлган талабнинг камайиши оқибатида иқтисодиёт ҳало- 
кат ёқасига келиб қолиши мумкин.
Мамлакат акспорт қилаётган хом ашё ресурслари- 
нинг жаҳон бозоридаги нархларининг тушиб кетиши 
оқибатида унинг ташқи савдо айланмаси пасайиб кета- 
ди. Натижада, валюта тушуми камаяди. Бу ҳол мамла- 
кат учун зарур инвестиция лойиҳаларикинг бажари- 
лишига салбий таъсир кўрсатиб, ҳатто миллий валю- 
таси қадрининг тушиб кетишига ҳам олиб келиши мум- 
кин. Шунингдек, хом ашё ишлаб чиқарувчи миллий кор- 
хоналарнинг иқтисодий молиявий аҳволи ёмонлашади. 
Уларнинг бир қанчаси хонавайрок бўлади, кўпчилиги 
эса ишлаб чиқариш ҳажмини камайтиришга мажбур 
бўлади. Оқибатда, иш билан банд ходимлар сони қис- 
қариб, ишсизлик кўпаяди. Давлат бюджетидан ахоли- 
ни ижтимоий ҳимоялаш га а ж р ати л ад и ган маблағ 
кўпайип, ижтимоий муаммолар ҳам бирмунча кескин-