Э. ҚОсимов, М. Aкбaров пaрдозбоп қурилиш aшёлaри

Юқори мустаҳкам гипс. Икки молекула сувли табиий гипс тошини 750—800°C ҳароратда куйдирилгандан кейин туйилади ва унга натрий сулфати, алуминий ва бошқа тузлар қўшиб юқори мустаҳкам гипс олинади. Бундай гипс секин қотувчан, аммо сиқилишдаги мустаҳкамлиги 30 МПа гача бўлиши мумкин. Уларнинг ранги оқ бўлади.
Олинган гипсни қотириш учун сув миқдори 60% эмас, балки 40—50% олинади. Бундай гипснинг 7 кундан кейинги мустаҳ­камлиги 15—40 МПа га тенг бўлади.
Юқори мустаҳкам гипс жуда муҳим иншоотлар қуришда, шунингдек, металлургия саноатида қолиплар тайёрлашда ишла­тилади.
Пардозбоп гипс. Зарарли аралашмалардан тозаланган гипс тошини 550—700°C да куйдириб, кейин туйиш жара­ёнида унга алуминий ач­чиқтоши қўшиб пардоз­боп гипс олинади.
Пардозбоп гипс оқ ранг­ли бўлиб, унинг нур қайта­риш коеф­фициенти 90% дан кам бўлмаслиги керак. Қуюқланишининг бошла­ниши 1 соатдан кейин, охири 12 соатгача давом этади. Оқ цемент 100—400 мар­каларда чиқарилади.
У қурилишда пардозбоп қоришма сифатида сунъий мармар тошлари, меъмор ва безак буюмлари тайёрлашда ишлатилади.
Юқори ҳароратда пиширилган гипс — табиий гипс тошини ёки ангидритни 800—1100°C да куйдириб, кейин майда қилиб туйилган боғловчидир.
Юқори ҳароратда куйдирилган гипс 100, 150 ва 220 маркаларда чиқарилади. Унинг зичлиги 2,8-2,9 г/см³, ҳажмий оғирлиги 900—1100 кг/м³ га тенг. Юқори ҳароратда куйдирилган гипс секин қуюқланувчан бўлиб, бошқа гипсларга нисбатан сувга чидам­лидир.
Қурилишда ғишт теришда, сувоқчиликда, бетон буюмлари ҳамда сунъий мармар тошларни тайёрлашда ишлатилади.


Гидравлик боғловчи моддалар

Сув, нам ва қуруқ шароитда қотиш хусусиятига эга бўлган гидравлик боғловчиларга гидравлик оҳак, портландцемент ва унинг хиллари ҳамда махсус — томпонаж, кенгаювчан, киришмай­диган, рангли, глинозем цементлар киради.

Гидравлик оҳак. Таркибида 8 дан 20% гача тупроқ бўлган мергелли оҳактошни куйдириб гидравлик оҳак олинади. Шахтали ёки айланувчи хумдонларга солинган оҳактош 800—1000°C да куйдирилади ва тегирмонларда туйилиб, қурилишга юборилади.
Гидравлик оҳакнинг зичлиги 2,2—3,0 г/см³, ҳажмий оғирлиги 500—800 кг/м³, ҳажмий қоришмалари биринчи 7 кун давомида қуруқ муҳитда бўлиши керак.