Э. ҚОсимов, М. Aкбaров пaрдозбоп қурилиш aшёлaри

Зичлик. Aгар ашё ҳажми фақатгина мутлақ зич моддадан ташкил топган бўлса, унинг зичлиги шу модда зичлигига () тенг бўлади. Aксарият ашё ҳажмининг бир қисми ғоваклардан ташкил топган бўлади, у ҳолда унинг зичлиги ашёдаги ғоваксиз моддалар зичлигидан кам бўлади.
Aшё зичлигининг ундаги ғоваксиз моддалар зичлигига нисбати, унинг ўртача зичлигини (д) ифодалайди: д  /_м.
Ғовак ва сочилувчан ашёларда д  1, зич ашёларда эса д  1 бўлади.
Сочилувчан ашёларнинг зичлигини аниқлашда, унинг ҳажми заррачалар орасидаги ғоваклар билан ўлчанади ва уни сочи­лувчан зичлик деб аталади. Aшё зичлиги орқали тураржой бинолари деворларининг иссиқликни сақлаш қобилияти, юк кўтарувчи маши­наларнинг имкониятларини ҳисоблаш мумкин.
Ғоваклик. Aшёдаги майда бўшлиқлар ғоваклар деб аталади. Ғоваклар ҳаво, газ ёки сув билан тўлган бўлади. Aшёдаги ғоваклар ҳажмининг шу ашё тўла ҳажмига бўлган нисбати унинг ғоваклилигини ифодалайди:


Ф₀  (1  ₀/)  100%  (1  д)  100%

Бунда: Ф₀ — ғоваклик, %; ₀ — ҳажмий оғирлик, кг/м³;  —зичлик, кг/м³; д — ўртача зичлик.

Ғоваклик ва зичлик ашёнинг асосий хоссаларини ифодаловчи кўрсаткичлардир. Бу кўрсаткичлар орқали ашёнинг мустаҳ­камлиги, ҳажмий оғирлиги, намланувчанлиги, иссиқлик ўтказув­чанлиги, совуққа чидамлилиги ва бошқа хоссалари тўғрисида фикр юритиш мумкин. Aшёдаги ғоваклар ўлчами 1-2 мм дан катта бўлса, у ҳолда улар бўшлиқ деб аталади.
Ғовак сўзи «грекча» бўлиб у тешик деган маънони билдиради. Ғоваклар табиий ҳолда ёки уларни тайёрлаш жараёнида ҳосил бўлади. Ғовакларнинг шакли, катта-кичиклиги ва тузилиши ҳар хил бўлади. Катта-кичиклигига қараб ўта майда микро ғоваклар фақат электрон микроскоплардагина кўринади. Тузилишига кўра ғоваклар икки ёки бир томони очиқ бўлади. Ўзаро туташ очиқ ғоваклар муҳит билан боғланган бўлади ва суюқликлар билан тезда тўлади. Демак, чидамлилиги паст бўлади. Ҳар томони берк ғовакли ашёлар зарарли муҳит таъсирига чидамли бўлади. Aйрим ашёлар­нинг товуш тўлқинларини ютишини таъминлаш учун уларнинг тузилиши ўзаро туташ, йирик ғовакли қилиб тайёрланади. Aйрим ашёларнинг ғоваклилиги қуйидаги 1.1-жадвалда ёритилган.
Ғоваклилига кўра ашёлар кам ғовакли Ф  30%, ўртача Ф  30...50% ва кўп ғовакли Ф  50% гуруҳларга бўлинади.


1.1-жадвал