Э. Бе гм а то в, А. М а м а т о в адабий норма назарияси (А дабий н орм анинг типлари) II қисм

келтириб нзоҳлаш ҳолларкда намоёи бўлади. Шсва ва диалектларга 
хос нормалзрнинг баъзК турғуи хусусиятлари днкторлар нутқинииг 
донмий акцеизи бўлиб. келмоқда. Худдн шушшгдек, бадиин адабиёт 
тнлндаги персокажлар кутқида келузчк баъзн дналсктал лексемаларга 
кахсус изоҳлар беришга- тўғри келкши ҳам шеваларшшг жузъкй 
нормаси билаи адоқадорднр; Буларшшг ҳаммаси дкалектал муҳитда 
ҳам итил пормясики ҳис қилиш”кииг льавжудлкпЕшг кўрсатздн. Лекин 
шеналар нормасн стихшш! равишда, адабий тил нормаси зса очгли 
равшцдд шакллакадк.
Нораа лаҳжа ва .шс-вйдаада 
ўзига хосдкр. Диалектал кормя 
кажбуркй деб тушуиилмлйди, билвоскта, негатив равишда, яьки
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

73
“бундай делшймиз ” “биз бупдай деб гагшрмаймиз” сингарн тасаввурлар 
асосида амалга ошнрнладн*. Адабнн ва лаҳжавнй норма моҳияти ва 
сифатига кўра эмас, балки мажбуринлигм ва англанишн, тан 
олннншига 
кўра 
фарқланади. 
Стабиллик 
ва 
турғунлнк 
(“устойчнвость”) барча нормалар учун хос ичкн (имманснт) белгндир. 
Амма 
нормаиинг 
стабнллнк 
ва 
мажбурийлигн 
адабий 
тнл 
нормасидапша кодификация билаи мустаҳкамланади. Бу турли 
норматив кўрсатмалар - луғатлар, грамматикалар, турлн-тумаи 
маълумотиома ва қўлланмаларда ўз ифодаснни толади.
Диалектал норма, яъни халқ тили иормаси назарий аралашув ва 
қайта 
ишловга 
муҳтож 
эмас. 
У 
бундан 
ғамхўрликсиз 
ҳам 
ривожланаверадн. Бу хусусият маҳаллий ва ижтимоий диалскглар