Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

21-расм. Бўлма (А) ва қоринча (5) экстрасистолалари.
Одатдаги пауза қанча давом этса, синус экстрасистоласидан кейин келувчи пауза хам ўшанча давом этади, Навбатдан ташқари қўзгалиш ўнг ёки чап қоринчанииг Пуркине толаларида пайдо бўлса, бундай қўзғалиш синоатриал тугун автоматиясида акс этмайди ва бу тугун навбатдаги импульсни экстрасистоладан кейин ҳали рефрактер ҳолатда бўлган қоринчаларга ўз вақтида юбораверади; шунинг учун қоринча миокарди бўлмадан келадиган навбатдаги импульсга жавоб бермайди. Сўнг қоринчанинг рефрактер даври тугайди ва у яна таъсиротга жавоб бера олади, лекин синусдан иккинчи импульс етиб келгунча бирқадар вақт ўтади. Шундай қилиб, қоринчанинг ўзида вужудга келган қўзғалиш туфайли экстрасистола (қоринча экстрасистоласи) пайдо бўлганда бўлманинг иш ритми ўзгармагани ҳолда, компенсатор пауза деган узоқ давом этувчи пауза кузатилади.

22-расм. Қоринчалар аритмияси билан бўлмаларнинг ҳилпираши (ҳилпилловчи. —
мерцательная аритмия).
Атриовентрикуляр тугун навбатдан ташқари қўзғалганда ҳам экстрасистолалар пайдо бўлиши мумкин. Бунда электрокардиограммадаги қоринча комплекси QRST нормал шаклда бўлади, бўлманинг Р тиши эса одатдагига қараганда ёки тескари йўналишда (эгри чизиқда юқорига эмас, паста қараган) ёки R тишига қўшилиб кетган бўлади ёхуд, R тишидан кейин келади. Р тишииинг бирон ўзгариши атриовентрикуляр тугуннинг қайси қисми қўзғалганига боглиқ. Гап шундаки, қўзғалиш бу тугундан қоринча томонга ҳам, бўлма томонга ҳам тарқалади. Қўзғалиш атриовентрикуляр тугуннинг юқори қисмида пайдо бўлса, аввал бўлмаларни қўзғатади ва Р тиши QRS комплексидан олдин келади. Тугуннинг пастки қисмида пайдо бўлган қўзғалиш бўлмалардан кўра қоринчаларга аввалроқ келади, шунинг учун QRS комплекси Р тишидан олдинда бўлади. Қўзғалиш атриовентрикуляр тугуннинг ўрта қисмида пайдо бўлса, бўлмаларга ҳам, қоринчаларга ҳам баравар тарқалади, Р ва QRS тишлари қўшилиб кетади.
Одамда экстрасистолалар миокарднинг ўзида, бўлма ёки қоринчадаги ритм бошқарувчилар соҳасида таъсирланиш ўчоқлари мавжуд бўлганда вужудга келиши мумкин. Экстрасистолаларнинг келиб чиқишига марказий нерв системасидан юракка келаётган импульслар сабаб бўлиши мумкин.