Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

(Бардудан).
Т тишининг келиб чиқиш сабаби ҳали яхши маълум эмас. Кўпчилик тадқиқотчиларнинг фикрича бу тиш реполяризациянинг охирги стадиясига, яъни қоринчаларнинг турли ерларида қўзғалишнинг турли вақтда йўқолишига боғлиқ. Бу тиш электрокардиограмманинг энг кўп ўзгарадиган қисмидир.
Электродиограмманинг Сл К, ва 5 тишлари ўнг ва чап юракнинг қарама-қарши йўналган икки электрокардиограммасининг алгебраик йиғиндиси эканлигини В. Ф. Зеленин аниқлади. Бу кейинчалик Гис тутамининг бир оёқчасини кесиб қўйиб ўтказилган тажрибаларда ҳам тасдиқланган. Гис тутамининг оёқчаларидан бири кесилганда шу томондаги қоринчага қўзғалишнинг тўғридан-тўгри ўтиши тўхтайди ва у қоринчага бошқа, айланма йўлдаи кечикиб келади. Натижада электрокардиограмманинг шакли кескии даражада бузилади. Масалан, Гис тутамининг чап оёқчаси кесилгандан кейин электрокардиограммада аввал ўнг қориичанинг, сўнг эса чап қоринчанинг қўзғалиши акс этади.
Чап қоринча гипертрофиясида қўзғалиш шу қоринча юзасида ўнг қоринчадагига нисбатан бироз кечикиб тарқалади. Бундай ҳолларда олинадиган электрокардиограма левограмма деб аталади. Унг қоринча гипертрофиясида эса электрокардиограммада қарама-қарши ўзгаришлар кузатилади, улар правограмма деб аталади.
Қоринчалар электр систоласининг умумий давом этиш вақти, яъни Q—Т интервали механик систоланинг давом этиш вақтига деярлик тенг келади (механик систола электр систолага қараганда бирмунча кечроқ бошланади).
Электр систоланинг давом этиш вақти (S) юрак фаолиятининг частотасига, яъни юрак циклининг (С) узунлигига боғлиқ; юрак циклининг узунлигини икки R тиши орасидаги интервалга қараб аниқлаш осон. Бу согланишни матсматик ифода қилиш учун қуйидаги формулалар таклиф этилган:
S=8,22√C (Фридеричиа формуласи). (С секунднинг юздан бир бўлаклари ҳисобида) s=0,37 √С (Базет тенгламаси) (С секундлар ҳисобида)
Электрокардиография юракда қўзғалиш ўтиши бузилганда унинг энг нозик механизмини билишга имкон беради ва клиник текширишнинг бебаҳо усули ҳисобланади. Масалан, Р тишининг бошланган жойи билан Q тишининг бошланган жой орасидаги интервалга қараб, қўзғалиш бўлмадан қоринчага қандай тезлик билан ўтаётганлиги ҳақида фикр юритиш мумкин. Нормада бу интервал 0,12—0,18 секундга тенг. Q,R,S тишларининг умумий давом этиши вақти 0,06 дан 0,09 секундгача.