Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Буйрак усти бези пўстлоқ қаватининг жинсий гормонлари. Буйрак усти безлари пўстлоғининг жинсий гормонлари — андрогенлар билан эстрогенлар болалик даврида, яъни онтогенезнинг ҳали жинсий безлар ички секрецияси ривожланмаган даврида жинсий органларнинг ривожланишида каттагина роль ўйнайди. Балоғатга етган кишилар организмида бу гормонларнинг аҳамияти катта эмас. Аммо қариликда, жинсий безларнинг ички секреция функцияси тўхтагач, буйрак усти безлари пўстлоғи яна андрогенлар билан эстрогенларнинг бирдан-бир манбаи бўлиб қолади.
ЖИНСИЙ БЕЗЛАР ИЧКИ СЕКРЕЦИЯСИ
Жинсий безлар ички секрецияси ҳақидаги умумий тушунчалар
Жинсий безлар жинсий ҳужайралар, яъни сперматозоидлар ва тухум хужайраларни ишлаб чиқаришдан ташқари, қонга жинсий гормонлар чиқариб, ички секреция функциясини ҳам бажаради. Жинсий гормонлар ккки группага бўлинади: эркак жинсий гормонлари — андрогенлар (грекча andro — эркак) ва аёл жинсий гормонлари эстрогенлар
(oestrus — куйикиш). Андрогеиларни ҳам, эстрогенларни ҳам эркак ва аёл жинсий безлари ишлаб чиқаради, лекин улар бир хил миқдорда ҳосил бўлмайди. Улар организмдан сийдик билан чиқади, шунинг учун сийдикни текшириб, эркак ва аёл жинсий безларида андрогенлар билан эстрогенларнинг турли миқдорда ҳосил бўлишини билса бўлади. Эркакнинг бир суткада чиқарган сийдигида 3 дан 10 мкг (яъни миллиграммнинг мингдан 3—10 бўлаги)ча андрогенлар ва 5 дан 10 мкг гача эстрогенлар, аёлнинг бир суткада чиқарган сийдигида 3 дан 10 мкг гача андрогенлар ва 18 дан 36 мкг гача эстрогенлар бў-лади.
Жинсий гормонларнинг физиологик роли жинсий функцияларнинг бажарилишини таъминлашдан иборат. Балоғатга етиш, яъни организм ва жинсий алоқа қилиш ва насл қолдириш мумкин бўладиган ривожланиши учун жипсий гормонлар керак. Бу гормонлар чиқиши туфайли иккиламчи жинсий белгилар (яъни вояга етган организмнинг жинсий фаолиятига бевосита алоқадор бўлмаган, аммо эркак ва аёл организмларнинг характерли тафовутлари ҳисобланадиган белгилар) ривожланади. Аёл организмида жинсий гормонлар жинсий циклларнинг пайдо бўлишида, ҳомиладорликнинг нормал ўтишида ва организмнинг бола эмизишга тайёрланишида катта роль ўйнайди.