Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Генле қовузлоғининг функциялари. Буриб тескари оқизувчи системанинг ишлаш моҳияти шундан иборатки, Генле қовузлоғининг икки қисми — тушувчи ва кўтарилувчи қисмлари бир-бировига жипс тақалиб, бир бутун механизм сифатида ишлайди (103-расм). Қовузлоқнинг тушувчи (проксимал) қисмидаги эпителий фақат сувни ўтказади-ю, натрий ионларини ўтказмайди. Кўтарилувчи (дистал) қисмдаги эпителий эса фақат натрий ионлариии актив реабсорбция қила олади, яъни каналча сийдигидан буйракнинг тўқима суюқлиғига ўтказа олади, лекин айни вақтда сувни каналчалардан тўқима суюқлиғига ўтказмайди.
Сийдик Генле қовузлоғининг тушувчи (проксимал) қисмидан ўтаётганда сув тўқима суюқлигига ўтгани туфайли сийдик аста-секин қуюқлашади. Тўқима суюқлиғига сув ўтиши пассив процессдир, бунинг сабаби шуки, қовузлоқнинг проксимал қисми ёнидаги дистал қисми эпителийси натрий ионларини актив реабсорбция қилади, яъни уларни каналчалардан тўқима суюқлиғига (интерстициал суюқлиққа) ўтказади; тўқима суюқлиғига ўтган натрий ионлари бу ерда сув молекулаларини дистал каналчадан эмас, балки проксимал каналчадан тортиб олади.
Сувнинг проксимал каналчадан тўқима суюқлиғига чиқиши сабабли бу каналчада сийдик тобора қуюқланади ва қовузлоқ чўққисида кўпроқ концентрланиб қолади. Сийдик юқори концентрацияли бўлиб қолгани туфайли қовузлоқнинг диастал қисмидаги сийдикдан натрий ионлари тўқима суюқлиғига ўтади, чунки дистал каналча деворлари сувни ўт-казмайди, лекин натрий ионларини актив реабсорбция қилади. Қовузлоқнинг дистал каналчасидан натрий ионларининг тўқима суюқлиғига ўтиши ўз навбатида бу суюқликнинг осмотик босимини оширади, бунинг натижасида эса, юқорида кўрсатилганидек, сув проксимал каналчадан тўқима суюқлиғига чиқади. Шундай қилиб, проксимал каналчада сувнинг сийдикдан тўқима суюқлиғига ўтиши туфайли дистал капалчада натрий реабсорбцияланади, натрийнинг реабсорбияси эса ўз навбатида проксимал каналчадан сувнинг тўқима суюқлиғига чиқишига сабаб бўлади. Бу иккала процесс бирга ўтади. Натрий сийдикдан тўқима суюқлиғига чиқиши сабабли қовузлоқ чўққисидаги гипертоник сийдик кейинчалик Генле қовузлоғииинг дистал каналчаси охирида қон плазмасига нисбатан изотоник ва ҳатто гипотоник бўлиб қолади.