Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Қизилўнгачда овқатнинг силжиб бориши
Овқат луқмаси қизилўнгачнинг бошланғич қисмига кириши билан унинг мускуллари қисқариб, овқат меъдага итарилади. Қизилўнгач ҳаракатлари ютиш аппаратининг ҳаракатларига боғлиқ. Одамда ўтказилган кузатишлар шуни тасдиқлайди. Қизилўнгачни қирқиб қўйиш операциясидан сўнг унга бевосита овқат қуйилса, текширилаётган киши ютиш ҳаракатини қилгандагина овқат силжий бошлаган.
Қизилўнгач мускуллари ҳар бир ютиш ҳаракатида рефлекс йўли билан қисқаради. Мускуллар қисқариши қизилўнгачнинг юқори қисмида вужудга келадиган ва у бўйлаб тарқаладиган тўлқин характерида бўлади. Бунда қизилўнгачнинг ҳалқа шаклида ётган мускуллари (юқоридаги учдан бир қисмида — кўндаланг-тарғил мускуллар, иастки учдан икки қисмида — силлиқ мускуллар) кетма-кет қисқариб, овқат луқмасини юқоридан пастга силжитади.
Қаттиқ овқат қизилўнгачдан ўрта ҳисобда 8—9 секунд ичида ўтиб олади. Суюқ овқат тезроқ (1—2 секундда) ўтади. Бунда оғиз бўшлиғидан ҳалқумга ва қизилўнгачга куч билан отилиб тушадиган суюқлиқнинг гўё узлуксиз устуни вужудга келади; бунда қизилўнгач қисқармаса керак.
Қизилўнгач n. vagus-дан иннервация олади; бу нерв таъсирланганда қизилўнгач ҳаракатга келади. Иккала nn. vagi қирқилганда қизилўнгач ҳаракатлари қисман фалажланади. Мушуклар устида ўтказилган тажрибалар шуни кўрсатдики, адашган нервлар қирқилгандан 9—24 соат кейин қизилўнгачнинг силлиқ мускул толаларидан таркиб топган ўрта ва пастки қисмлари яна ҳаракатга келади, унинг кўндаланг-тарғил мускуллардан тузилган юқори қисми эса фалажланганича қолади. Эҳтимол, қизилўнгачнинг пастки қисмидаги силлиқ мускуллар орасида нерв ҳужайралари борлигидан, бу қисми яна ҳаракатга келса керак. Симпатик нервларнинг таъсирланиши ҳам қизилўнгач мускулларини қўзғатади.
Ютиш ҳаракатлари бўлмаганда меъдага кириш қисми (кардиа) берк туради. Овқат қизилўнгачдан ўтастганда уни чўзади ва меъда огзи (кардиа) рефлекс йўли билан очилади. Одам қусганда меъда, қорин мускуллари ва диафрагманинг кескин қисқариши туфайли ҳам кардиа мускуллари бўшашади.