Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

аа асосан бош мия ярим шарлари пўстлоғи таъминлайди. Юриш акти нерв механизми жиҳатидан автоматлашган занжирли рефлексдир, бу рефлексда афферент импульсация ҳаракатнинг аввалги ҳар бир эле-ментига ҳамрох бўлиб, навбатдаги элементнинг бошланиши учун сиг-нал бўлиб хизмат қилади.
Югуриш. Одам югурганда орқадаги оёқ кучли равишда ёзилиб, иккинчи (олдинга узатилган) оёқ ерга тегиб улгурмасдан эртароқ ердан узилади, шунга кўра одам юр- „ганда гавдаси бир неча вақт ерга таянмай муаллақ туради. Шунинг натижасида бутун тана тиккасига (юқорига ва пастга) анча силжийди.

250-расм. Юрганда (икки қадам қўйганда) оёқнинг кетма-кет вазият-
лари (В. С. Гурфинкелдаи). Оёқларни ҳаракатлантиришда турли мускул-
ларнинг иштирок этиши кўрсатилган.
1ва 2- биринчи қадамнинг икки таянчли даври; 6 ва 7 — иккинчи қадамнинг
икки хаянчли даври; 3, 4, 5 ва 8, 9, 10 — бир таянчли даврлари. Мускуллардаги штрихларнинг қалинлиги уларнинг қисқариш кучига мос келади.
Ҳаракатларга турли шароитнинг таъсири
Ҳар бир ҳаракат вақтида шу актни ташкил этувчи ҳаракатлар зан-жири эмас, балки ҳаракат актининг охирги эффекти организм учун муҳимдир. Бир натижага турли усуллар билан эришиш мумкинлигини циклография методикаси кўрсатиб беради. Тажрибасиз ишчи меҳнат ҳаракатларини бажарганда ҳаракат аппаратининг айрим звенолари тежамли ва аниқ ҳаракат қиладиган тажрибали ишчидагига нисбатан бошқача нисбатда бўлади.
Бу 251-расмдан яхши кўриниб турибди. Бу расмда арралаш каби циклик меҳнат ҳаракатида одам қўл мускулларининг ҳаракатлари ва электр активлигининг ёзуви келтирилган. Арралашда билак ритмик равишда букилади ва ёзилади. Текшириладиган киши ўргангунча унинг ҳаракатлари етарлича уйғунлашмаган бўлиб, силтоққа ўхшайди. Елка икки бошли ва уч бошли мускулларининг электромиограммалари шуни кўрсатадики, билак ритмик равишда букилиб ва ёзилиб туришига қара-май, букувчи ва ёзувчи мускуллар узлуксиз қўзғалган ҳолатда бўлади.
Текширилувчи киши ўргатилгач унинг ҳаракатлари кўпроқ уйғунлаша-ди, кучни бир текис сарфлайди, айрим цикллар кўпроқ стандарт бўлиб қолади. Электромиограммада тинчлик даврлари пайдо бўлади, букув-чи ва ёзувчи муекулларнинг кўзғалиш даврлари эса равшан чегарала-ниб туради.