Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

199-расм. Қулокнинг тузилиш схемаси.
1 — ташқи эшитув йўли; 2 — қулоқ пардаси; 3 — ўрта қулоқ бўш-
лиғи (ноғора бўшлиғи); 4 — болғача; 5 — сандон; 6— узанги;
7 — ярим доира каналлар; 8 — даҳлиз; 9 — вестибуляр нарвонча;
10 — ноғора нарвонча; 12 — овал дарча; 12 — Евстахий найи.

Ҳаволи муҳитда ёйиладиган товуш тебранишлари эшитув суякчалари орқали овал дарчага ўтиб, эндолимфа деган суюқлиқнинг тебранишларига айланади.

Урта қулоқни ички қулоқдан ажратиб турган деворчада овал дарчадан ташқари, эркин юмалоқ дарча ҳам бор. Чиғаноқ эндолимфасининг овал дарча ёнида вужудга келадиган ва чиғаноқ йўллари орқали ўтг.ан тебранишлари сўнмасдан юмалоқ дарчага етиб келади. Юмалоқ дарча бўлмаса суюқлиқ қисилмаслиги сабабли қулоқ парда тебрана олмаган бўлур эди.
Урта қулоқда m.tensor tympani билан т. stapedius деган иккита мускул бор. Улардан биринчиси қисқариб, ноғора пардани таранглайди ва, шу тариқа, қаттиқ товуш келганда ноғора парда тебранишларининг амплитудасини чеклайди, иккинчиси узангини маҳкам ушлаб туради ва шу билан унинг ҳаракатларини чеклайди.
Товуш тебранишларининг амплитудаси ўзгарганда боя айтилган мускулларнинг қисқариш даражаси ўзгаради ва, шу тариқа, ички қулоқ-қа эшитув суякчалари орқали келадиган товуш энергиясининг миқдорини автоматик равишда идора этиб, ички қулоқни ҳаддан ташқари тебранишдан ва емирилишдан сақлайди. Кучли товушлар қулоққа таъсир этгач 10 миллисекунддан кейиноқ m.tensor tympani ва m.stapedius рефлекс йўли билан қисқаради. Бу рефлекснинг дугаси миянинг ствол бўлмлари соҳасида туташади.
Кучли товуш бир лаҳза таъсир этганда (зарб товуши келганда, портл ш рўй берганда ва шу кабиларда) бу ҳимоя механизм ишга тушиб улгурмайди. Шу сабабли илгари қозончилар эски технологияга кўра кавак қозон ичида туриб, шу қозон деворига болға урганларида ўрта қулоқ билан ички қулоқнинг товуш ўтказувчи ва товуш сезувчи аппаратлари емирилиб, бир неча вақтдан кейин кар бўлиб қолар эдилар.
Урта қулоқ бўшлиғини бурун-ҳалқумга туташтирувчи Евстахий найи борлигидан ўрта қулоқ бўшлиғидаги босим атмосфера босимига баравар бўлади, шу тариқа қулоқ парданинғ тебранишлари учун қулайроқ шароит вужудга келади.