Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Товушларнинг суяк орқали ўтиши. Товуш ҳаво, қулоқ парда ва эшитув суякчалари орқали ўтишдан ташқари, калла суяклари орқали ҳам ўта олади. Бош тепасига ёки чакка суягининг сўрғичсимон ўсиғига камертон оёқчаси қўйилса, ташқи эшитув йўли ҳатто ёпиқ турганда ҳам товуш эшитилаверади. Афтидан, товуш чиқарувчи жисм калла суякларини тебрантиради, бу суяклар эса эшитув аппаратини ҳам тебратади. Бош тепасига камертон қўйишдан ташқари, эшитув йўлига товуш чиқарувчи иккинчи камер-тон яқинлаштирилса, фазалари тўғри келмайдиган тўлқинлар интерференцияси туфайли эшитув сезгисининг сусайиши шуни кўрсатади. Шунга асосланиб, товушларнинг ҳаво орқали, шунингдек суяк орқали ўтиши бир субстратга таъсир этади, деб хулоса чиқариш мумкин.
Ички қулоқ ва товушларни сезиш
Ички қулоқда, функцияси юқорида айтилган даҳлиз ва ярим доира каналлардан ташқари чиғаноқ ҳам бор. Чиғаноқ эшитув анализатори-нинг товуш сезадиган қисмидир.
Чиғаноқнинг тузилиши. Чиғаноқ суякдан тузилган спирал канал бўлиб, секин-аста кенгайиб боради-да, одамда 2,5 ўрам ҳосил қилади. Суяк каналнинг диаметри чиғаноқ асосида 0,04 мм, чиғаноқ учида эса 0,5 мм. Суяк канал бошидан охиригача, чиғаноқнинг деярли учигача иккита парда билан ажралган: юпқароқ парда вестибуляр мембрана ёки Рейснер мембранаси, зичроқ ва майинроқ парда эса асосий мембрана деб аталади. Чиғаноқнинг учида иккала мембрана ўзаро бирлашади, уларнинг helicotrema деган тешиги бор. Вестибуляр мембрана билан асосий мембрана чиғаноқнинг суяк каналини учта тор йўл: юқори, ўрта ва пастки каналларга ажратиб туради (200-расм).
Чиғаноқнинг юқори канали ёки вестибуляр нарвонча (scala vestibuli) овал дарчадан бошланиб, чиғаноқ учигача давом этади, бу ерда тешик орқали чиғаноқнинг пастки канали — ноғора нарвонча (scala tympani) га туташади, ноғора нарвонча эса юмалоқ дарча соҳасида бошланади.
helicotrema орқали туташувчи юқори ва пастки каналларни овал дарчадан бошланиб юмалоқ дарча билан тугайдиган ягона канал деса бўлади. Чиғаноқнинг юқори ва пастки каналлари перилимфа билан тўла, орқа мия суюқлиғи (liquor) га таркиб жиҳатдан ўхшайди. Овал дарча билан юмалоқ дарча мембраналари каналлар перилимфасини ўрта қулоқнинг ҳаволи бўшлиғидан ажратиб туради.
Юқори канал билан пастки канал ўртасида, яъни вестибуляр мембрана билан асосий мембрана орасида ўрта канал — парда канал(scala media) бор. Бу канал бўшлиғи чиғаноқнинг бошқа каналлари бўшлиғига туташмайди ва эндолимфа билан тўла туради. Эндолимфани парда каналнинг ташқи деворидаги sttia vascularis деган махсус томирли тузилма ишлаб чиқаради. Эндолимфа калий ионларининг тахминан 30 баравар кўпроқ ва натрий ионларининг 20 баравар камроқ эканлиги билан перилимфадан фарқ қилади. Эндолимфа таркиби перилимфадан шу тариқа тафовут қилгани учун эндолимфа перилимфага нисбатан мусбат зарядли ҳисобланади.