Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Юза қоидаси
Асосий алмашинув интенсивлиги 1 кг гавда вазнига ҳисоблаб чиқарилса, иссиқ қонлик ҳайвонларнинг ҳар хил турларида, шунингдек вазни ва бўйи ҳар хил бўлган одамларда турлича эканлигини пайқаш мумкин (таблицага қаралсин). Асосий алмашинув интенсивлиги гавданинг 1 м² юзасига айлантириб ҳисоб қилинса, турли ҳайвонлар ва кишиларда олинган миқдорлар асосий алмашинув интенсивлигини 1 кг вазнга айлантириб ҳисоблашдагидан кескин фарқ қилмайди.

Текшириладиган объектлар	Огирлиги	24 соатда чиккан иссиклик 1 кг вазнига	24 соатда чиккан иссиклик 1м²юзага
Сичкон	0.018	654	1188
Товук	2.0	71	947
Гоз	3.5	66.7	967
Ит	15.2	51.5	1039
Одам	64.3	32.1	1042
Чучка	128.0	19.1	1078
Бука	391.0	19.1	1567

Модда алмашинув интенсивлиги билан гавда юзасининг миқдори орасида қонуний боғланиш борлигидан гувоҳлик берувчи фактларга асосланиб, М. Рубнер ва бошқалар «гавда юзаси қонуни»ни таърифлаб беришган. Бу қонунга биноан, иссиқ қонли ҳайвонларда энергия сарфи гавда юзасининг миқдорига пропорционал бўлади.
Одамда ҳар куни 1 м² гавда юзаси учун ҳосил бўлувчи иссиқлик 850—1250 ккал бўлиб, эркаклар учун ўртачаси 948 ккал.
Гавда юзаси R қуйидаги формулага мувофиқ топилади:

Бу формула гавда юзасини бевосита ўлчаш натижаларини анализ қилиш асосида чиқарилган. К константа одамда 12,3 га тенғ. Дюбуа анча аниқ формула таклиф этган:
бу ерда W—гавда вазни (кг ҳисобида), Н—бўй (см ҳисобида). Ҳисоблаш натижаси квадрат сантиметрларда ифодаланди.
«Юза қонуни» мутлақ тўғри қонун эмас. Бу қонун организмда ажралиб чиқадиган энергияни тахминан ҳисоблаш учун бир қадар амалий аҳамиятга эга бўлган қоидагина эканлиги юқорида ( келтирилган таблицадан кўриниб турипти.
Гавда юзаси бир хил бўлган икки индивидда модда алмашинув интенсивлигининг анча фарқ қилиши «юза қонуни» нинг аҳаиияти мутлақ бир нарса эмаслигидан гувоҳлик беради. Оксидланиш процессларининг даражаси гавда юзасидан иссиқлик чиқишидан кўра ҳужайра-ларнинг иссиқлик ишлаб чиқаришига кўпроқ боғлиқ. Ҳужайраларнинг иссиқлик ишлаб чиқариши ҳайвонлар турининг биологик хусусиятларига ва бутун организм ҳолатига, организм ҳолати эса нерв системасининг фаолиятига ва эндокрин аппаратининг ҳолатига боғлиқ.