Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Витамин Р (ўтказувчанлик витамини)
Бир группа ўсимлик пигментлари — флавоноидлар витамин Р термини билан аталади. Организмда флавоноидлар бўлмаса капиллярлар ўтказувчанлиги ошади ёки девори мўрт бўлиб қолади. Натижада тери ва бошқа органларга қон қуйилади. Лавшанинг баъзи симптомлари Р-авитамииозининг натижасидир. Лимон пўстидан олинган (гесперидин), гречиха баргларидан олинган (рутин) ва чой дарахтининг яшил баргидан олинган уч хил модда витамин Р каби таъсир этар экан. Бу моддалар организмга киритилганда капиллярлар ўтказувчанлигини камайтириб, шифобахш таъсир кўрсатади.
Витамин А (ретинол)
Витамин А — одамлар билан ўсимликхўр ҳайвонлар ичагида ва жигарида ҳосил бўладиган, ёғда эрийдиган моддадир. Витамин А аксари ўсимликларда синтезланадиган пигмент — каротиндан ҳосил бўлади. Бу витамин ҳосил бўлаётганда каротин молекуласи каротиназа фсрменти таъсирида икки молекула витамин А га парчаланади. Витамин А химиявий структураси аниқланган ва ретинол деб аталади. Дегидроретинолда ҳам витамин А хоссалари бор.
Ёш ҳайвонлар витамин А сиз сунъий овқат аралашмаси билан боқилганда ўсишдан тўхтайди ва кўзининг мугуз пардаси зарарланади.
Одам овқатида витамин А бўлмаса эпителий тўқимаси зарарланади: кўз конъюнктивасининг эпителийси қурийди ва мугузланади; мугуз пардаси ириб, хира тортади. Огир ҳолларда витамин А билан даволангандан кейин ҳам кўзда оқ қолади. Бошқа органлар: тери, нафас йўллари,. қовуқ, сийдик йўллари ва ичак эпителийси ҳам ўзгаради хусусан мугузланади.
Организмда витамин А етишмаслигининг дастлабки симптоми— гира-ширада кўз кўрмаслиги, яъни шапкўрликдир. Бунинг сабаби шуки, А гиповитаминози ва авитамииозида кўз тўр пардасининг таёқчаларидаги кўрув пурпури камаяди, кўрув пурпури эса витамин А ҳосиласи билан опсин оқсилининг бирикишидан ҳосил бўлади .
Кўз тўр пардасидаги таёқчаларнинг нормал ишлаши учун витамин А нинг аҳамияти борлигидан, гира-ширада ва кечаси ишлаб кўзига зўр келадиган кишилар витамин А ни кўпроқ истеъмол қилиб туриши керак.
Ҳайвон ёғлари: балиқ мойи, сариёғ ва эритилган ёғ, сут, тухум сариғи, жигар, буйрак, балиқ икрасида витамин А бор.
Савзи, исмалоқ, ўрик, қизил гаримдори, қичитқи ўт ва бедада каротин кўп бўлади.
Витамин А жигарда тўпланади, жигар витамин А депоси ҳисобланади. Қатта ёшли одамга бир суткада қарийб 1 мг витамин А керак.