Дядя Горгудун мязар йери щаггында

Sonuç

Dede Korkut Kitabı’nda on iki hikâyeden ikisi, yani Dirse Han Oğlu Boğaç boyu ile Taş Oğuz’un İç Oğuz’a Asi Olup Beyrek’in öldüğü boy bir iç mücadeleyi anlatırken, Deli Dumrul ile Basat’ın Depegöz’ü Öldürdüğü Boyda kahramanlar olağanüstü kuvvetlerle mücadele ederler. Diğer sekiz hikâyede ise mücadele düşmanladır. Bu düşman ise Muharrem Ergin’e göre Oğuzların kuzeyi ve batısında yer alan Şökli Melik, Kara Arslan Melik, Kara Tüken Melik, Buğacuk Melik, Arşun oğlu Direk Tekür ve isimleri anılmayan diğer “melik” ve “tekür”lerin komuta­sındaki “kâfir”lerdir (Ergin 1989: 26). İnsanın mücadelesini tabiatüstü varlıklardan düşmana, oradan da iç mücadeleye doğru bir gelişim çizgisinde takip edersek Dede Korkut Kitabı’nda bu üç aşama da eş zamanlı olarak yer almıştır diyebiliriz. Bu kronolojik karakterli üç aşamada da “düşman” tasvirlerinin birbirine geçişmiş biçimde anlatılması da gayet doğaldır. Nitekim Tepegöz ile Arşun Oğlu Direk Tekür arasında “dev” oluş bakımından birçok benzerlikler yakalamak mümkün olmaktadır.
Arşun Oğlu Direk Tekür tiplemesinde üç gelişim tabakası üst üste bindirilmiştir. İlk tabakada mitik ve masalsı bir tasavvur olarak Tepegöz’e yaklaşan bir tabiatüstü varlık anlatılırken ikinci tabakada Oğuzların akıncı yaşamı gereği Bayındır Han’ın desturuyla akına giden Kazılık Koca’yı tutsak eden bir yağı tiplemesi anlatılmaktadır. Son tabakada ise bu dev yağıya bir de kâfir sıfatı eklenmiş ve konuya dinî bir boyut kazandırılmıştır.
Böyle bir devi yenmeyi başaran Yigenek de Oğuz alpları arasında haklı bir yer edinmiş, bu yerin tezahürü olarak da Bayındır Han divanında mevki ve statü sahibi olmuştur. Bu nitelikleri onun adının önüne eklenen unvanlar haline de getirilerek adına Dede Korkut tarafından Oğuzname düzülmüştür.

Kaynaklar

Abdullah AYDEMİR (2015). Tefsirde İsrâîliyyat (Hicrî 6. Asrın Başına Kadar), İstanbul: Beyan Yayınları, 355-356.
Pertev Naili BORATAV (1933). “Dede Korkut Hikâyelerindeki Tarihî Olaylar ve Kitabın Telif Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, XIII, s. 31-62.
Muharrem ERGİN (1998). Dede Korkut Kitabı I Giriş-Metin-Faksimile, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Orhan Şaik GÖKYAY (1973). Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Mustafa S. KAÇALİN (2006). Dedem Korkut’un Kazan Bey Oğuznâmesi, Kitabevi Yayınları, 406 s.
M. Fahrettin KIRZIOĞLU (1952). Dede Korkut Oğuznameleri I. Kitap, İstanbul: Burhanettin Erenler Matbaası
Bahaeddin ÖGEL (1993). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar) I. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Bahaeddin ÖGEL (1995). Türk Mitolojisi(Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar) II. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Seçkin SARPKAYA (2014). Türkiye Sahası Masal ve Efsanelerinde Demonolojik Varlıklar, İzmir: Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Semih TEZCAN (2001). Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Almaz Hüseynova