Дядя Горгудун мязар йери щаггында

Seyfeddin Altayli
THE CONNECTION OF COLORS OF HORSE IN THE EPOS “DEDE GORGUD” WITH THE TURKISH STATE TRADITION AND DIRECTIONS
Summary
In the article it is shown that the colors of the horses ridden by Kul Tigin in the battle with the enemies in the Orkhon inscriptions are the same with the horses ridden by Gazan (light brown), Bey Yeynek (light brown), Beyrek (grey), Shir Shamsaddin (white) in the epos “The Book of Dede Gorgud”, Gazan’s Gazilig horses’ color being black proves the statehood and direction ideas in the period of Oghuz Kagan are the same in Goyturks and in the eposes “Dede Gorgud”.
Key words: “The Book of Dede Gorgud”, Orkhon inscriptions, Oghuz Kagan, Turkic state tradition
Сейфеддин Алтайлы
СВЯЗЬ ЦВЕТОВ КОНЕЙ В «КНИГЕ МОЕГО ДЕДА КОРКУТА» С ТРАДИЦИЕЙ ТЮРКСКОЙ ГОСУДАРСТВЕННОСТИ
Резюме
В статье показывается, что существуют множество схожестей цветов коней из «Книги моего Деда Коркута» и Орхонскими памятниками. Например, в Орхонских памятниках цвет коней Кюль Тигина, соответствует коричневому цвету коня Казана, Йейнек бека, серому коню Бейрека, белому коню Шемседдина. А также традиции государственности времен Огуз Кагана продолжаются в эпосах «Книги моего Деда Коркута».
Ключевые слова: «Книга моего Деда Коркута», Орхонские памятники, Огуз Каган, тра­диция тюркской государственности
Seyfəddin Rzasoy
filologiya üzrə elmlər doktoru
AMEA Folklor İnstitutu
e-mail: [e-mail]
ŞAMAN/QƏHRƏMAN/QAZANIN YOLU:
KOSMOLOJİ MƏRHƏLƏ/ RİTMLƏR VƏ RİTMQURUCU ELEMENTLƏR
Özət
“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının “Salur Qazanın evinin yağmalanması” boyunda Qazanın öz oğurlanmış evinin ardınca kafirlərin məkanına – xaosa gedən yolu çox mürək­­kəb quruluşa malikdir. Biz indiki halda boyun süjetində sin­taqmatik baxımdan ardıcıl sıra təşkil edən iki yol görürük:
Birincisi, Salur Qazan və onun bəylərinin Ala dağa ova ge­­dən yolu;
İkincisi, Qazanın öz evinin ardınca onun Yurdundan baş­­­­­lanan və Oğuz elinin Dərbənddəki sərhədinə qədərki yol.
Bu yollar fərqli istiqamətləri və fərqli xronotopu əhatə edir. Lakin onlar ritual-mifoloji kontekstdə eyni yolun – Xaosa gedən yolun tərkib hissələridir.
Bu iki yolu ritual-mifoloji kontekstdə bir-birinin alt-üst sı­­rası (paraleli), yaxud bir-birinin süjet metaforası ad­lan­dır­maq olar. Bu yol ümumilikdə Kosmos – Xaos marşrutudur.