Дядя Горгудун мязар йери щаггында

Nəhəngliklə bağlı deyimlər. Bölgədə işlədilən daha bir deyimə nəzər salaq: “Qabırğanla dişimi qurtdalayaram” [Şəki folklor örnəkləri. II kitab, səh.350]. Hərbə-zorba xarakterli bu deyimdə əslində çox dərin mifoloji qatlar var. Bu deyim türk mifoloji təsəvvüründə yayğın olan miflərlə bağlıdır. Sa­də­cə olaraq bu gün mifin özü yaddaşlardan silinib, amma qəlpəsi bölgə insanının xatirələrində ya­şa­yır. Diqqətlə incə­lədikdə deyimin də “Kitabi-Dədə Qorqud” qəhrəmanları ilə yaxından səsləşdiyini gö­rü­rük. Dastan qəhrə­manlarının bir neçəsinin olduqca azman olması ilə bağlı işarələr mövcuddur ki, onların da bir qismi məhz qəhrəmanların epitetlərində öz əksinin tapmışdır. Məsələn, Aruz haqqında deyilir: “Altmış ögəc dərisindən kürk eyləsə, topuqlarını örtməyən, altı ögəc dərisindən külah etsə, qulaqlarını örtməyən, qolı-budı xaranca, uzun baldırları incə, Qazan bəgün dayısı, at ağızlı Aruz qoca çapar yetdi” [Kitabi-Dədə Qorqud, səh. 52]. Gözümüz önündə olduqca heybətli, azman bir igid can­la­nır və bu igidin boy-buxunu belə bir təsəvvür yaradır ki, belə nəhəngliyə malik insanın dişini qur­da­lamaq üçün məhz elə qabırğaya ehtiyac vardır.
Burada araşdırmaya cəlb etdiyimiz deyimlər Azərbaycanın kiçik bir hissəsindən toplanmış mətnlərdir. İnanırıq ki, digər bölgələrimizdə də bu cür deyimlər və ifadələr çoxdur. Bütün bunlar sübut edir ki, “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanları ilə səsləşən mətnlər hələ də xalq arasında yayğındır.
Qaynaqlar
1. Kitabi-Dədə Qorqud ensiklopediyası. Bakı, Yeni nəşrlər evi, 2000
2. Şəki folklor örnəkləri. II kitab. Toplayıb tərtib edən: fil.ü.f.d., dos. Ləman Vaqifqızı (Süley­ma­nova). Bakı, Elm və təhsil, 2014
3. Şəki folklor örnəkləri. III kitab. Toplayıb tərtib edən: fil.ü.f.d., dos. Ləman Vaqifqızı (Süley­manova). Bakı, Elm və təhsil, 2015
4. Tahirzadə Rəsul. Sarıbaş və sarıbaşlılar. Bakı, 2013
Leman Vagifgizi (Suleymanova)
YESTERDAY AND THIS DAY OF THE PEOPLE SAYINGS
(On the basis of comparison of the “Dədə Qorqud kitabı" and language facts of the Shaki-Zagatala" region)
Summary
Folk-lore texts gathered from the Shaki-Zagatala region, ethnographical ma­te­rials and language facts shows having connection closely with Dada Gorgud world of this region. We observed, sayings which have gathered are connected with this epos. Volume of the sayings is little, but they have deep meaning. One part of the existing sayings in the region reflects in own ceremony of the name-day of which description in three parts of the "Dədə Qorqud kitabı" and information abo­ut it. For example, “Ad alıb surfa salmıcasan_ı”, “Ad batırıf yurd iti­rən”, “Adımı düz de, mənə beş çanax düyü töküb ad qoyublar”.
Sayings which are connected with "Dədə Qorqud kitabı" of this region do not become limited with persons which be connected with name-day ritul. “İgid odur, Aladağda at oynada”, “Baş kəsib qa­lamı almısan?” sayings reflect ironic sen­se today, but informs about life manner of the Oghuz heroes of "Dədə Qorqud ki­ta­bı". And expression "Şöhrət at belindədir" actually is continuation Dada Gorqud worl­d an example of the Shaki-Zaqatala region.
Lets focus on another famous sayings of this region: “Qabırğanla dişimi qurt­dalayaram”. Ac­tual­ly, these threatening sayings have deep mythological layers. This saying is connected with famous myths of the Turkish mythological idea. Sim­ply, myth has been removed from minds today, but traces of these sayings are still alive in memories of the region people.