Дядя Горгудун мязар йери щаггында

Key words: epos, islam, structure, national novel, philology, jenre, literature, poet, forminq, environment.
Лала Бaйрaмова
ВЛИЯНИЕ ИСЛАМСКИХ ЭЛЕМЕНТОВ К ЭПОСУ
«КИТАБИ ДЕДЕ КОРКУТ»
Резюме
В статье повествуется о влиянии исламских элементов на древний aзербайджанский эпос Деде Коркуд. Анализируя предсловие и главы памятника, исследуются исламские элементы. В основном, анализируется проблема влияния исламских элементов, а также времени и условий их возникновения.
В результате делается вывод о том, что тексты имеющие место в эпосе объединяют не только исламское сознание, а также охватывают систему верований и доисламского периода.
Kлючевые слова: эпос, ислам, структура, народный роман, филология, жанр, литература, поэт, появлениe, среда.
Ləman Vaqifqızı (Süleymanova)
filololgiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
AMEA Folklor İnstitutunun aparıcı elmi işçisi
e-mail: [e-mail]
XALQ DEYİMLƏRİNİN DÜNƏNİ VƏ BU GÜNÜ
(“Kitabi-Dədə Qorqud” və “Şəki-Zaqatala” bölgəsinin dil faktlarının müqayisəsi əsasında)
Özət
Şəki-Zaqatala bölgəsindən toplanmış folklor mətnləri, etnoqrafik materiallar, həmçinin dil fakt­ları bu bölgənin “Kitabi-Dədə Qorqud” dünyası ilə yaxından bağlı olduğunu göstərir. Bu ərazidən qey­də alınmış deyimlərdə də dastanla səsləşmələrin olduğunu müşahidə etdik. Deyimlər həcm etibarilə kiçik janr olsa da, ehtiva etdiyi məzmun baxımından tutumlu janrdır. Bölgədə mövcud olan deyimlərin bir qismi “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının üç boyunda təsviri verilən adqoyma mərasimi ilə bağlı məlumatları özündə əks etdirir. “Ad alıb surfa salmıcasan_ı”, “Ad batırıf yurd itirən”, “Adımı düz de, mənə beş çanax düyü töküb ad qoyublar” kimi deyimlər buna misaldır.
Bu bölgənin “Kitabi-Dədə Qorqud”la” səsləşən deyimləri adqoyma ritualı ilə bağlı olan deyim­lərlə məhdudlaşmır. “İgid odur, Aladağda at oynada”, “Baş kəsib qalamı almısan?” deyimləri bu gün bir qədər ironik çalar daşıyır, amma “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanlarındakı oğuz qəhrəmanlarının hə­yat tərzindən xəbər verir. Və yaxud “Şöhrət at belindədir” ifadəsi əslində Dədə Qorqud dünyasının Şəki-Zaqatala bölgəsinin timsalında davamıdır.
Bölgədə işlədilən daha bir deyimə nəzər salaq: “Qabırğanla dişimi qurtdalayaram”. Hərbə-zorba xarakterli bu deyimdə əslində çox dərin mifoloji qatlar var. Bu deyim türk mifoloji təsəvvüründə yay­ğın olan miflərlə bağlıdır. Sadəcə olaraq bu gün mifin özü yaddaşlardan silinib, amma qəlpəsi bölgə insanının xatirələrində yaşayır.