Дўстов Ҳ. Б. Коррозиядан ҳимоя қилиш

9.2. Галваник қопламалар 
Металл ва қотишмаларни коррозиядан ҳимоялашнинг усулларидан яна 
бири галваник сирт қопламалари ҳосил қилишдир. Электр қоплаш бошқа 
усулларга нисбатан бир қатор афзалликларга эга, чунки унда:
•
қатламнинг қалинлигини бошқариш мумкин; 
•
рангли металлар тежаб ишлатилади; 
•
хром, никел, мис, кумуш, платина каби эриш температураси юқори 
бўлган металлар билан ҳам қоплаш имкони мавжуд. 
Галваник қопламалар қуйидаги хусусиятларга эга бўлиши талаб этилади: 
•
буюмни агрессив муҳитдан изоляциялай олиши; 
•
қопламанинг ўзи коррозиябардош бўлиши; 
•
белгиланган физик-механик хоссаларга эга бўлиши лозим. 
Бундай сифатларнинг барчаси қоплама кристалларининг юзага келиш ва 
ўсиш шароитлари орқали белгиланади. Юқори ҳимоявий хусусиятларга эга 
бўлган қопламаларни олиш учун электролитга турли қўшимчалар ва сирт фаол 
моддалар киритилишини тақозо этади. Бироқ бу қатъий экологик нормалар 
орқали чеклангандир. Шунинг учун электрокимёвий қоплаш жараёнларини 
такомиллаштириш органик қўшимчаларга таяна олмайди ва кристаллар 
ўсишининг физик-кимёвий қонуниятларини чуқур ўрганишни тақозо этади.

---

226 
Кўп сонли изланишлардан маълум бўлдики, адсорбцияланган атомлар-
нинг кўпқаватли ҳосил бўлишини металлар сиртга электр ўтиришининг 
биринчи стадияси сифатида қараш лозим. Қопламаларнинг кейинги ўсиш 
характерини ва хоссаларини аниқлашда бу муҳим аҳамият кашф этади. 
Бу изланишлар шуни кўрсатадики, кўпгина системалар учун кўпқаватли-
лар нейтрал атомлардан ташкил топган, биржинсли тақсимотга эга ва 
уларнинг адсорбцияси Фрумкин ва Темкин изотермалари орқали 
ифодаланиши мумкин. 
Cl
–
, Br
–
, J
–
, S
O
4
2–
анионлари моноқатламларнинг ҳосил бўлишига 
адсорбцияланган атомлар билан рақобатлашиб, сиртнинг хоссаларига таъсир 
таъсир қилади.
Металларнинг моноқатламлари ўзининг физикавий хоссалари билан 
массив металлдан фарқ қилади. Масалан, кумушнинг платинада адсорбция-
ланиши электронларнинг чиқиш ишини 5,8 дан 2,7 эВ гача пасайтиради. 3 
моноқатламдан катта қалинликларда чиқиш иши соф металлникига тенг бўлиб 
қолади. 
Антикоррозион ҳимоя қопламалари 
анодли
ва 
катодли
бўлиши мумкин. 
Металл қопламалари коррозион агентлар учун ўтказмайдиган бўлиши 
керак. Бироқ, металл қопламаларида ғовакликлар, тирналишлар, эзилишлар 
каби дефектлар бўлса, асосий металлнинг коррозион емирилиш характери ҳар 
иккала металлнинг электрокимёвий характеристикалари орқали белгиланади. 
Пўлатга нисбатан рухли қопламалар анодли, мисли қопламалар эса – катодли 
ҳисобланади. Шунинг учун дастлаб рух емирила бошлайди. Бунда қоплама 
қанчалик қалин бўлса, у темир ёки пўлатни емирилишдан шунча узоқ вақт 
ҳимоя килади, яаъни у протектор вазифасини бажаради (9.2-расм, 
а
). Мис 
темирга нисбатан катодли қоплама ҳисобланади, чунки мис янада мусбатроқ 
потенциалга эгадир. Шунинг учун бу жараёнда мис қопламасининг 
ғовакликлиги қанча юқори бўлса, темир шунча кўп емирилади (9.2-расм, 
б
).