Доктори X. А л и у л о в Та ризчи — ф алсаф а фанлари доктори А. А Х м ед о в

1 О стадон — ф орс тилида 
«суякхона»— зар душ ти й
эътнк одида
5'лган одамларнинг суякларини frani6, катта хум л ар да сацланадигаи
и бодатхон а.
23

---

бо рг анда айнан ю^о ри д а т а в с и ф л а н г а н д а в р ва м а ^ а л -
лнй хал^нинг ма да ни ят и н а з а р д а тутилади" )
Т аъ ли м ва ма ориф м а с а л а с и д а ^ а м i-fe/гом м а ъ л у м
роль уйнади. М а д р а с а ва м а к т а б л а р д а б ол а л а р н и 5'^и- 
тиш асосан диний б^либ, оддий савод чик арилг а н. Та- 
рихнннг айрим д а в р л а р и д а цатор ислом Мадраса, а к а ­
демия*, д ор п л ф уи у н л а р и д а р и ёзй ёт ( м а т е м а т ик а ) 
ал- 
ж а б р ( а л г е б р а ) , х а н д а с а ( г еометрия), илм ан - н ужум 
( а строномия), жу}рофия, тарих, а р а б тили ва адабиоти 
в а б о шк а дунёвий ф а н л а р з^ам ■ургатилган. Хуллас, бу 
ислом укув юртл арисиз ф а ц а т атоцлн 
олим, 
шоир, 
комусий м у т а ф а к к
1
ф л а р г и н а эмас, б ал ки у му м а н са- 
водлн 
к и шн л а р ш ш г чицишининг узи 
мумкин б у л м а с
эди. Меъморий бнполар у ша дав р атоцли ме ъ мо р л а р и
ва бншжорлнршипч* а к л - з а к о в ат и б илан барп о цилинган 
маданшлт д у р д о п ал а р и хисоблападп. Бу ёд г ор лик ла р ни
барпо этиш га с а к л а ш д а ислом ижобий роль ^й н аг ан -
лнгн шубхаспзднр.
Ж а м и я т д а умума н диниинг, хусусан исломнинг х а л к 
омыаснг а ахлокий синг диришдаг и ва т ар ги б к и л иш д а ги
роли гоат ка ттад ир. Бу ислом к о и д а л а р и г а а с рл а р д а в о ­
мида а мал 
1
\ ил н о келинган, хознр х.ам а м а л цилинади.
У л а р да диний ма зму н ни н г м а вж у д л и г и д иннинг ижобий 
ва ннс онп арв арл и к ролини мустасно ^ и л ма й д и. / Ис л ом 
ва унинг м у к а дд а с к н т о б и ^ у р ъ о н и К ар п м д а г и т ав с и я
ва т а л а б л а р уз асосига кура умуминсоний ахлоц кои- 
д а л а р п д а н иборатднр. М а с а л а н , Кгуръон о я т л а р и кам- 
б а г а л л а р г а , бева ва е т и мл арг а, г ад о й л а р г а ё рд ам б е ­
риш, сабр-токрилн ва ростгуй 
булиш, 
ё л г о н да я ва 
у з сузига б ев аф о л и к д а н х аз а р ки ли ш 
(25,68), угри- 
л и к килмас лик, бони^аларни х а ф а ки л мас л ик , бировни 
т а х к н р л а м а с л и к , м а с х ар а ^ и л ма с ли к, бировнинг нзига 
тушмаслик, х ак ор ат цилмаслик, ки ши ла р ни л а ц а б би­
л ан ат ама с ли к, цаса мху р бу лмасл ик, сузининг устидан 
чициш, узпни-узи у л ди р м а с л и к ва б ош ^ а л а р н и ^ а м ул- 
д и рм а с л и к, хоинлик, бузу^лик, фо^и ша лн к, майхурлик,
к и морв о з л ик к а би л а р н и т а ^ и ц л а ш
каби 
к о и да л ар нн
к а тъ и й коиун к и ф б куйган.
Бундам ташь;ари К,уръон, ^ ад и с ва ш а р и а т д а киши- 
л арнннг ^ а ё ти в а т урмушини 
а д о л ат л и б ошц ар ишг а 
ц а р а т и л г а н купгина та д би р л ар : чунончи, 
уз мехнати, 
хунари б ил а н я шаш, б о ш ц а л а р
мул кига х иён ат цил- 
маслнк, о т а- она ла р,
б ев ал ар ,
етим- есирлар 
х а к ид а
г а м х у р л и к цилиш, уз б о ла ла р и ни бокиш ва т а р б и я л а ш
24

---

1
-.:>нук цилинган, ма нма нл ик , адоват, з^асад, хасислик,
мунофи^лик, т а к а б б у р л и к ва 
^ о к а з о л ар ^ о р ал а нг ан.
Б у ц о и д ал ар га х а л к л а р куп а с рл а р д а в ом и да а м а л к;и- 
л и б к е лг анл а р. Шуни н г
учун >;ам 
ислом дини хал^- 
лар ха ё тид а т урму ш т а р з и с и фа т и да з^ам иамоён б у ­
лади. Ис ломнинг х а л ц л а р з^аёти, т урмуши ва а н ъа на - 
л а р и г а чу^ур сингиб ке тганлигининг 
боиси з^ам ана 
шундадир.