Доктори X. А л и у л о в Та ризчи — ф алсаф а фанлари доктори А. А Х м ед о в


*  Ж у зь я , ж изья (арабч ада ж о н



Download 8,71 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/130
Sana03.07.2022
Hajmi8,71 Mb.
#736396
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   130
Bog'liq
Ўзбекистонда ижтимоий-фалсафий фикрлар тарихидан лавхалар. Хайруллаев М.М


Ж у зь я , ж изья (арабч ада ж о н
с о л и р и

д астл аб ар аб халифа-
лигнда, кейинчалик бош ца м усулм он дав л атл ар и да м усулмон бу л м а ­
ган ф укар одан олинган ж о н солиги.
15


эди. Ш у т уфа й л и истилонинг д а с т л а б к и д а в р л а р и д а н о ^
исломни ^ а б у л килган, буйс упдирилг ан а х ол ид а н ж у з ь я
о л ма с л и к т арт иб н урнатилди. Аммо ар аб ^ у к м до р л а р и
бу тартибни ^ а т ьи й жори й к^илолмадилар, чунки солик^ 
л а р д а н озод цилиш д ар о м а дн и нг
к а ма й иши га
олиб 
келди. Солицлар м а с а л а с и буйс упдирилган х а л ц л а р би­
л а н я р а ш и ш спссатини олиб борган х а л и ф а Умар II 
(717— 720) 
j
&
k
мронлнги д а в р и д а д о л з а р б
муа ммог а 
а й л а н д и 1. У исломни [<;абул ^ и лг ан ш а х с л а р д а н соли^ 
о л м а с л п м ш Хуросон хокими Ж а р р о х иби А б ду лл од ан
т а л а б ь:и.!д п .
Жар|)о.\ эса 1\утайба сиёсатипи д ав о м эттириб, буй- 
сундирилган м а м л а к а т н и ф а ^ а т
1
^илич ва {^амчи билан- 
гипа идора цилиш мумкин, деб ^псоблар ва бу х;ацда 
х ал и ф а г а махсус мактуб ёзган эди. Упингча, буйсунди- 
рилг ан м а м л а к а т ахолиси, исломни к а б у л ц ил ган ёки 
к и л м а г ан л иг ид ап ц а т ъ и пазар, ж у з ь я т у л а ш г а ма ж б у р
эди.
Ж а р р о ^ сиёсатидан норози булган Мов ар о ун иа хр
ахолиси х а л и ф а Умар II га э л ч ил а р о р к а л и
ши к о ят
юб ордилар. Х а ли ф а ^ о к и мд ан исломни ^ а б у л к,илган- 
л ар н и ж у з ь я д а н озод ^и л ишни яна т а л а б цилди. Ж а р - '
ро^ бу т а л а бн и юз ак и
1
^абул цилди. Б у хол м а х а л л н й
х а л
1
\ ор ас ид а норозиликни кучайтирди.
719 йилда х а л и ф а У ма р II Ж а р р о х н и х.окимликдан 
бушатиб, унинг урниг а Аб ду - р- Р а ^мон ибн Н у ъ а й м а н и
тайинлади. Аммо бу б ил ан м а м л а к а т д а г и а^в о л узгар- 
мади. Чунки у х;ам ж у з ь я ун ди ри ш сиёсатини к а тъ и й 
юргизди. 
У Умар 
II нинг м а в о л и й л а р ни 2 
ж у з ь я д а н
озод цилиш ха ц и да ги к у рс атма си ни б а ж а р м а д и .
С а м а р к а н д подшоси Г у р а к а р а б л а р г а ц а р ши кува- 
шиш учун Сугд, Ш о ш ва Бухоро л а ш к а р л а р и н и бир- 
л а ш т н р д и ва т у рк л ар м а д а д и д а х уж у мг а утди. Агар 719 
йилга ^ а д а р м а м л а к а т ф у ^ а р о л а р и а р а б л а р г а шунчакн
1 Т а р и х д а У м а р II д е б а т а л а д и г а н х а л и ф а У м а р ибн А б д у -л -А зи з 
целом м а н б а л а р и д а ^ у к м р о н л и к ц и л и ш д а
ислом й у л н д а н
б о р м а г а н д е б ^ и с о б л а н а д и г а н б а р ч а у м а в и й х а л и ф а л а р о р а си д а я г о ­
на т а ^ в о д о р х а л и ф а д е б э ъ т и р о ф эт илган.
2 « М а в о л и й » — б и р л и к ш а к л и « м а в л о » — и с л о м н и к а б у л к и л ган
в а а йни чо г д а би рон а р а б р а ^ б а р и н а с а б и ^ и м о я с и д а бу лг ан , я ъ н и
у н
1
;нг хом н й ли ги и н ц а б у л к и л г а н ш ахе. Л у г а в п н м аъ н о с и « м и ж ез » , 
«в оен йлик о с ти д а г и о д а м » . К е й и н ч ал и к « м ав о л и й » и б о р аеи н и н г м аз - 
м уни у з г а р а бор иб, «м ав л о » д а н «м авлоно», «м улло», « д о м у л л о »
(я ъ н и к а т т а м у л л о ) и б о р а л а р и кели б чи ркан.
16


шил;.-; к у рс ат г ан бул с ал ар, э ндиликда м а м л а к а т ни
а р а б л а р д а н ва у л а р хиз ма т иг а утган м а ^ а л л и й феодал- 
л а р д а н озод к и л иш м а ^ с а д ин и к уз л аб к ур а ш б о ш л а ­
ди лар.
О б ар г ар (.^озиргн П а нж и к е нт ) хокпми Ди в аш т и й ,
а р а б л а р цузголонни 
бостиришга 
цодир 
э масл иг ига 
ишонч хосил килгач, Г у р а к томонига утди. У Фаррона 
подшоси ва турк хоцони м а да д и г а суянди. Турк ^оцони 
Г у р ак к а ё рд ам учуй цушин юборди. Г у р а к уз ^ушинн 
б ил а н С а м а р к а н д я^ ин ид а ги ц а л ъ а н и
1
^амал цилди.
721 йилда Хуросонга узининг ^ а т т ик ^ у л л и г и билан 
т ан и л г а н Са и д ал - Хароши й ^оким этиб тайинла нди. У 
М о в а р о у н и а х р г а юр и шг а т а й ё р г а р л и к
к у ра р 
эк;ан, 
Сурдга ^ з э л ч и ла р и о р к а ли хат йулла б, унда суг дларни 
буйсунишга ва исломга к а йт ишг а чацирди. По д шо Г ур ак
бо шл иц бир г уру^ сугд ф е о д а л л а р и а р а б л а р томонига 
утиб, х и р о ж т у л а ш м а ж б ур н я т ин и олдилар.
Сугд феод а л ла р и ни н г б ош^ а бир гуру.^и м а м л а к а т н и
т а ш л а б , Фар гопа нодшолигига кучиб 
кетишга i^apop 
килдплар. Л и и а ш inii бошлик учипчи бир гуру^ вазиятни 
ж а н г ^ н л нж г а покулан деб хисоблаб, П а п ж и к е нт д а г и
тог ц а л ъ а г а яширинднл ар. Г ур ак 
а р а б л а р
томонига 
утг ан д ан сунг, Д и в а ш т и й узини 
Сугд 
подшоси 
деб 
эълон к-плдп. Ш у н д а й цилиб, 721— 722 й и л л ар д а Мова- 
роу нна хр д а бир- биридан мустацил 
иккита подшо — 
Г у р а к ва Д ив а шт и й ^ у км ро нл ик цилди, м а м л а к а т а р а б ­
л а р д а в л а т и ва мустацил д а в л а т д а н и бор а т икки циемга 
булипиб колди.
721 йилнинг б а^ о ри д а Са и д а л -Хароший цузролонни 
бостиришга йул олди. Сурдийлар ма р луб и ятга учраб 
чекинишга ва Х у ж а и д ш а ^ а р ц а л ъ а с иг а яширинишг а 
м а ж б у р булдилар. Ф ар г о п а подшоси ё р д ам ид а н м а ^р у м 
бу лг ан д ан кейин, у л а р Са и д а л- Ха роши й да н у т а к ли ф
к ил га н ш а р т л а р б ил ап сулх тузишни 
сура дил ар . Бу 
ш а р т л а р асирга тушг а н 
барча а р а б л а р н и
^ а й т а р и б
бериш, тула хи р ож ту л аш, Х у ж а нд г а 
ке лг анл а р ни н г
барч аси и и Сурдга ц а й т а р и ш д а н иб о ра т эди. Б у давр- 
даг и у з а ро ж а н ж а л л а р Са и д ал - Хароши н г а Сурд халци 
кузролонларинн бостириш имконини берди, ма рлуб и ятг а 
у чраг ан Д ив аш т и й Мур тогидаги 
1
^ ал ъа г а я шир и н ишг а 
м а ж б у р булди. Д и в а ш т и й ц а л ъ а с и тик ж а р л и к , К,ум 
ва З а р а ф ш о н д а р ё л а р и i^npFoiyiapn б ил а н уч томондан 
ур ал г ан эднкн, бу душмащзйнуг киришига имщи- бермас-
M'f-
Ч>

Download 8,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   130




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish