Дин фалсафаси

Янги диний онг фалсафаси.
XIX асрнинг ўрталари, айниқса, XX
асрнинг охирларида праваслав фалсафасини Россиянинг янги ривожланиш
жараёнига мослашга бўлган ҳаракат нафақат илоҳиётчи-уламолар, балки
либерал зиёлилар Л.И. Шестаков (1866-1938), Н.О.Лоский (1870-1941),
Н.А.Бердяев (1874-1948), В.В.Розенов (1865-1919), С.Н.Булгаков,
С.Маколевский (1865-1941), Н.М.Минский 91875-1929) ва бошқалар
томонидан амалга оширилди.
«Янги диний онг» фалсафасининг кўзга кўринган вакилларидан бири
Н.А.Бердяев эди. У фалсафий, сиёсий, иқтисодий, ахлоқий, эстетик
қарашларни қамраб олган ўзининг персонализм (махсус)ни ишлаб чиқди.
Бу персонализм абсолют ҳаётда универсаллик тушунчасини асос қилиб
олади. У ҳоли бўлиб, замон ва маконга эга эмас, зарурият қонунига ҳам
бўйсунмайди. Универсал ҳаётнинг эгаси-илоҳиятдир.
Н.А.Бердяев дунёни яратишда фойдаланиш учун Худога боғлиқ
бўлмаган “ҳечлик” (“ничто”) мавжуд дейди. Унинг бу ғояси нафақат
черков илоҳиётчилари, балки христианликни янгиланиши билан
шуғулланувчи файласуфлар томонидан ҳам ёмон баҳоланди.
Н.А.Бердяевнинг этика таълимотларидаги қарашларида уч босқич
таърифланади: этика қонуни, тавба қилиш этикаси ва ижод этикаси.
Уларнинг ҳар бирига олим ўз асарларида изоҳ беради. Масалан, этика
қонуни, унинг фикрича, қадимги аҳдномада шакллантирилган бўлиб,
ундаги яхшилик ва ёмонлик, қатъий қоида ва нормалар Худодан қўрқиш
асосида бўлади. Бу этика гуноҳни ювиш этикаси билан тўлдириши Иисус
Христоснинг ахлоқий жасоратига тақлид қилиш орқали бўлиши керак.
Олимнинг фикрича, ижод этикаси ҳақиқий христианлик этикасидир.
Таянч сўзлар:
Ақлий интуиция, диний кечинма, идеал, рационал, субстанционал,
эмпирик, ҳечлик (“нечто”)
Такрорлаш учун саволар:
1. “Академик фалсафа”нинг асосий мазмуни нима?
2. бу фалсафада билиш қандай изоҳланади?

---

57
3. Бу фалсафада христианлик ахлоқи қандай талқин қилинади?
4. В.С.Соловьев қарашлари умумбирлик фалсафасида қандай
шарҳланади?
5. “Янги диний онг” фалсафасининг мазмуни нима?