Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti

1.1 IS - egri chizig‘i va LM - egri chizig‘ining o‘zgaruvchilari

Iqtisodiyotdagi muvozanat yoki tovar-pul muvozanatiga erishishda, investitsiya va jamg‘armalarning YaMM bilan bog‘liqligi alohida ahamiyat kasb etadi. Bu bog‘liqlik shuni ko‘rsatadiki, banklar foiz stavkalarini pasaytirib borishi bilan YaMM hajmi ham ko‘payib boradi. Ya’ni, milliy iqtisodiyot moliyaviy «kislorodni» ko‘proq olishi natijasida YaMM ishlab chiqarishi ham ko‘payib boradi. Ushbu nazariyani atoqli iqtisodchi Xiks tadqiqqilganligi uchun uning nomi bilan yuritiladi. IS -egri chizig‘i esa Xiks egri chizig‘i deyiladi.

Umuman, IS egri chizig‘i tovar va xizmatlar bozorida vujudga keladigan daromadlar darajasi va foiz stavkasi o‘rtasidagi munosabatlarni bildiradi. Buni tushunish uchun tovar va xizmatlarga bo‘lgan talabni, ya’ni, «Keynsian xochi»ni qarab chikamiz. Bunda avvalombor rejalashtirilayotgan xarajatlar miqdorini, ya’ni, «Keynsian xochi»ni olish uchun rejalashtirilayotgan xarajatlar miqdorini tashkil qiluvchi omillarni ko‘rib chiqamiz.
Rejalashtirilayotgan xarajatlar uy xo‘jaliklari, firmalar va davlatning tovar va xizmatlarini sotib olishga mo‘ljallagan xarajatlar miqdoridan iborat. Haqiqiy xarajatlar rejalashtirilgan xarajatlardan, ya’ni, biror firma rejalashtirilmagan investitsiyalar miqdorini oshirishga yoki kamaytirishga qaror qilgan vaziyatlardagina farqqiladi.
Faraz qilaylik, iqtisodiyot yopiq iqtisodiyotdan iborat, sof eksport nolga teng. Biz rejalashtirilayotgan xarajatlar miqdorini (E) iste’mol (C), rejalashtirilgan investitsiyalar (I) va davlat xarajatlari (G)ning yig‘indisi orkali topishimiz mumkin:
E=S+I +G.
Demak, keynsian xochi daromadning (U) rejalashtirilayotgan xarajatlarga bog‘liqligini aks ettirar ekan. Bu tenglamaga biz iste’mol funksiyasini qo‘shsak: . S = S0 + MRS(U-T)
Iste’mol funksiyasi ko‘rsatayaptiki, iste’mol ixtiyoridagi daromadlar miqdoriga bog‘liq (U-T). Bundan tashkari rejalashtirilgan investitsiyalar miqdori
(I=I) shaklida qayd qilingan bo‘lsin va byudjet siyosati davlat xarajatlari va soliqlari miqdori o‘zgarmagan xolda qolsin: G=G; T=T.
Bu tenglamalarni birlashtirsak, qo‘yidagi tenglamaga ega bo‘lamiz: