|
QARDAǴI IZ
Awılımız qaladan qashıq
Bir jaǵı kól, bir jaǵı toǵay,
Qısta tóle, jazda ılashıq
Kún kóriske boldı dım ońay,
Hámme qapa, hámme ábiger,
Urıs otlı qursawday qısar.
Atlanǵalı barlıq jas jiger,
Awıl bosap qalǵanday mısal.
Burınları jaz aqshamında
Oynar edik sharshawdı bilmey.
Endi mine, qıstıń tańında
Oyanamız ereseklerdey.
9 — Ádebiyat, 9-klass
130
Jep pitpegen shiyrin pal kibi,
Tatlı uyqımız shala qaladı.
Bizdi jolǵa saldı hár kúni
Ákelerdiń qalǵan talabı.
Bala bolıp juwırǵan menen,
Izimizde qaldı balalıq.
Uwayımsız tuwılǵan menen.
Erte erdi alaǵadalıq.
Shaqaq atıp mektep jolında,
Shalqıp qosıq ayta almadıq.
Biz asıqtıq adam bolıwǵa,
Hátte, waqıt qaldı aldanıp.
Tiyip-qashıp bardıq mektepke,
Muǵallimler boldı jetpesin,
Oqıw emes, sawash ketpekte,
Anıq, sabaq ótsin, ótpesin.
Ol waqları «Álipbe» emes,
Soldat xatın oqıw bir mashqı.
Sol xatlardı oqıp erte-kesh,
Kóp balalar sawatın ashtı.
Hár úydegi úmit shıraǵın,
Oynatıp tur taǵdir samalı.
Tawısadı kimniń shıdamın,
Kimlerdiki óship qaladı —
Bári, bári biymálim onda,
Jırawlardıń pitpes jırınday.
Hámme názer tigiler jolǵa,
Kútkenleri keletuǵınday.
Xat keliwdiń ózi dábdebe,
Súyinshisi soralar moldan.
Biraq, xat ta jetpes hámmege,
Bir xosh xabar tańısıq bolǵan.
Bara-bara náletiy urıs,
Shala berdi hásiret sazın.
Awıllardı etip bir uwıs,
Alıp keldi «qara qaǵazın».
Sonda kewil túnerip bulttay.
Úmit penen kóz jas dúgisti.
131
Ishine suw tolǵan qudıqtay,
Kóp shańaraq oyılıp tústi.
Sol zarlı ún, joqlaw, ayralıq,
Saratandı dóndirdi qısqa.
Adam boldıq dártke qayralıp,
Balalıqtı qaldırdıq tısta.
Eseydik biz otlı jıllarda,
Ómir jolın erte aqtardıq.
Gá áptapta, gá dawıllarda
Úlkenlerdiń isin atqardıq.
Sılbır emes, bolǵanbız shaqqan,
Mashaqattı úyrendik jeńip.
At jalında quldırap shapqan,
Biz sharwanıń balası edik.
Shopan ákem ketti sawashqa,
Bizge qaldı bir pada malı.
Shıdaw kerek suwıqqa, ashqa,
Qıynaw qıyın jalǵız ananı.
Mennen úlken bala joq, bári
Apıl-tapıl júrgen náreste.
Sónbesin dep úydiń otları,
Jumıs kirdi barlıq háweske.
— Azamat! — dep baslıq aǵay da,
Bazda arqamnan qaǵıp qoyadı.
Jazı menen kólde, toǵayda,
Mal jayılıp, erkin toyadı.
Jaqın joram, qońsı Mináj da
Biyǵam emes, anası sırqat,
Barıp qaldı waqıt birazǵa,
Aǵasınan kelmedi bir xat.
Pochtalyonǵa telmirip hár kún,
Keler me dep búgin deregi–
Ayta almay ishtegi dártin,
Pisi qurıp qala beredi.
Tap óz ákem pech quwısında,
Otırǵanday qımtap postındı,
Pochtalyon bir kelse usında,
Dım ayayman Mináj dostımdı.
132
Jubatamız sóz benen sıylap,
Alǵaw-dalǵaw kewilxanası.
Zarlanadı úyinde biytap,
Meshel bolıp qalǵan anası.
Maǵan járdem beredi Mináj,
Mal baǵamız oqıwdan keyin.
Bul urısqa bar ma bir ilaj,
Ushırdı ǵoy awıl húreyin.
2
Isqırǵan qıs. Jerde qalıń qar,
Qaramaydı suwıq ıńǵayǵa.
Jayılıwǵa bolar mal inkár,
Onıń halı múshkil bundayda.
Jem joq. Hátte, jetpeydi shóp te,
Balalaydı qısta ǵayımız.
Jániwarlar ketpeydi shetke,
Tek ıqtırma ferma jayımız.
Mal jaǵdayı, urıs zardabı,
Qashıradı túngi uyqıńdı.
Ot bolsın dep toǵay tallardı,
Aydar edik salıp qıyqıwdı.
Arıq mallar ashırqap qalǵan,
Kiyip keter toǵaydıń ishin,
Sol waqları balalıq aldan
Jarq etedi bir maydan ushın.
Umıtamız maldı, basqanı,
Mináj benen oyın tabamız.
Túnergenshe qıstıń aspanı,
Jazılısıp oynap alamız.
Soń mallardı jıynap, túwellep,
Ákelemiz awıl tárepke.
Suwǵaramız kelgenin shóllep,
El jatqansha bizler hálekte.
Qıyın kúnler awır shanaday.
Qar ústinen jıljıydı áste.
Quwanbadıq bizler baladay,
Shadlıq degen turdı qápeste.
133
Bizge kúlki boldı tam-tarıs,
Tez ayırdıq ómirdiń parqın.
Jas bolsaq ta boldıq bir arıs,
Tarta bildik hásiret zarpın,
Bir kúni biz gewgimge shekem,
Ǵalma-ǵaldan qalıp biyxabar —
Hesh nárseden almastan setem,
Ertek aytıp shıqtıq bir qatar.
Sóytip, maldı túwellewge de
Úlgermesten aydap qaytqanbız.
Biz sebebin bilmedik nege,
Joq bop shıqtı saranaw jalǵız.
Móńiredi buzawı onıń,
Zar eńirep turdı biyshara.
Qayaqlardan izleymiz joǵın,
Qarańǵıda oǵan ne shara?...
Házir onıń kelse anası,
Aymalasa jalap ándamlı,
Umıtarmız biz de, shaması,
Ayralıqtı, sol bir ármandı.
Házir sıyır tabılıp eger,
Ushırassa mınaw tuwısqan —
Quwanarman men de, ollager,
Ákem qaytqan yańlı urıstan.
Buzaw sesti bawrımdı ezer,
Iyt jırtqanday kewlim sarsańda.
Jetimlikke qay júrek tózer,
Zarlı buzaw — qayda barsam da
Kóz aldımnan ketpes eki eli,
Sol aqshamı part bolıp jandım.
— Awma eken Mináj ekewi, —
Degen sóz de etedi ǵamgún.
Anam kúydi, pisti, tabalap:
— Endi qaydan tóleymiz, qırshın!?
Júrmeysiz be maldı jaǵalap,
Alaǵayım ádetiń qursın!!
Jeti túnde qaydan tabılar,
Baslıq bilse, ne deydi endi?
134
Sút planı bunıń taǵı bar,
Kórsetemen qalay tóbemdi?! —
Dedi anam, jer toqpaqladı,
Túni menen uyqılamadıq biz.
Tań aǵarıp atqan waqları,
Jolǵa tústik Mináj ekewmiz.
Shımırı ayaz. Qar sıqırlaydı,
Suwıq samal arqadan esken.
Jalǵız sıyır — taw kibi qayǵı,
Kiyatırmız illá demesten.
Súńgip kettik toǵay ishine,
Torańǵıllar joldı tosadı.
Joq izlegen sorlı kisige,
Quslar ǵana hawaz qosadı.
Qar shashadı qalıń putalıq,
Júre almaymız geyde ombalap.
Geyde óship, geyde tutanıp,
Kiyatırmız jandı qorǵalap.
Júre berdik, bilmedik qansha
Alıslarǵa kettik awıldan,
Júre berdik ayaq talǵansha,
Qorıqtıq maldı tappay barıwdan.
Bir waqları qardıń ústinde
Adam izi kórinip qaldı.
Júrgen iz bul keshe, ya túnde,
Súyrep basıp júripti qardı.
Ańshı dewge, aldında quwǵan
Ań izi joq. Hayran qalarlıq,
Izge erip kettik biz jıldam,
Umıtıldı sharshaw da barlıq.
Iz kiyatır keshegi jaqqa,
Mal jayılǵan jerlerge qarap.
Biz joǵaltıp aldıq bir waqta,
Mal izleri ketipti tarap.
— Sársen, — dedi Mináj muńayıp, —
Bul izden nan pispeydi, jora.
Qubla betke qaray shıǵayıq,
Múmkin shıǵıp qalar bir qora.
135
— Meyli, — dedim. Kettik taǵı da,
Baǵdarımız boldı namálim.
Bir shaqırım barsaq arıǵa,
Taǵı kórdik etik tabanın.
Sol iz, endi qosılǵan oǵan
Sıyır izi, erip jetekke.
«Aspaydı dep shama shamadan,
Adamlar da aytpaǵan tekke.
Usı biziń sıyırdıń izi,
Qollı bolǵan. Urı áketken.»
Dep oyladım, Minájdıń júzi
Usı oydıń ırqına ketken,
–Tabamız! Dep ekewmiz birden,
Beldi bekkem buwınıp aldıq.
Saspaw ushın zárre degbirden,
Izdi quwıp juwırıp aldıq.
Uzap kettik awıldan sırtqa.
Jolsız júriw bolmadı ońay.
Kórsetpeyin degendey jurtqa,
Qımtap barar bizdi jıs toǵay.
3
Qansha júrdik, qansha jol astıq,
Biz bilmedik batıs, shıǵıstı,
Ara-tura izden adastıq
Qalıń búkler buzdı shırıstı.
Eki aylıqta urıstan qaytqan,
Bir muǵallim bar edi biziń.
Sabaq waqta ol talay aytqan,
Do'stlaringiz bilan baham: | 
