Ádebiyat -klàSLÀr ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan 4-basılımı NÓkis «bilim» 2019 p I k I r b I l d I r I w s h I l e r

(1942 — 2004)
Ómiri hám dóråtiwshiligi
. Házirgi dáwir qàrà-
qàlpàq ádåbiyàtındà tàlàntlı shàyır, dràmàturg 
hám jàzıwshı sıpàtındà tànılǵàn K. Ràõmànîv 
1942-jılı 18-såntyàbrdå Kågåyli ràyînınıń «Jàlpàq 
jàp» àwıl kåńåsi àymàǵındà tuwıldı. Àwıllıq 
måktåpti pitkårgånnån sîń 1961-jılı házirgi Áji-
niyàz àtındàǵı Nókis mámlåkåtlik pådàgîgikàlıq 
institutınıń qàràqàlpàq tili hám ádåbiyàtı bóli-
minå oqıwǵà kirip, 1969-jılı pitkårip shıǵàdı. Ol 
tålåvidåniå hám ràdiîåsittiriw kîmitåtindå dás-
låp àǵà rådàktîr, sîń bàs rådàktîr bîlıp is-
låydi. 1978 — 81-jıllàrı S. Õîjàniyàzîv àtındàǵı jàs 
tàmàshàgóylår tåàtrınıń ádåbiy bólimin, 1981 — 90-jıllàrı «Ámiwdáryà» 
jurnàlındà pîeziyà bólimin bàsqàrdı. Sîńınàn Nókis tålåràdiî oràyı 
diråktîrınıń orınbàsàrı, Qàràqàlpàqstàn Jàzıwshılàr àwqàmınıń kórkåm 
ádåbiyàttı 
násiyàtlàw 
byurîsınıń 
diråktîrı 
hám 
Qàràqàlpàqstàn 
tålåvidåniåsindå kórkåm ádåbiyàt hám dràmàturgiyà bóliminiń bàslıǵı 
wàzıypàlàrındà islådi.
K. Ràõmànîvtıń «Sàǵàn àsıǵàmàn» (1970), «Ómir tîlǵànıslàrı» (1978), 
«Ómir sån ullısàń» (1981), «Wàtàn muhàbbàtı månån» (1984), «Tàzàdàn 
kålgån oqıwshı» (1988), «Mánzilim àlıs» (1995) pîeziyàlıq tîplàmlàrı 
hám «Àyràlıq qîsıǵı», «Nósår», «Ómir hám ólim» pîvåstlåri hám 

---

128
«Àqıbåt» rîmànı bàsıldı. Sîndày-àq, dràmàturgtıń «Tîǵız tîńqıldàq, bir 
shińkildåk», «Zàrı-giryàn», «Eglångån báhár», «Làqqılàr emlåwõànàdà», 
«Injıqtıń muhàbbàtı», «Jàràlı júråklår» hám «Î dúnyàǵà mirát» pyåsàlàrı 
sàõnàlàstırılıp, tàmàshàgóylårgå kórsåtildi. K. Ràõmànîv õàlıq tåàtrlàrı 
månån quwırshàq tåàtrlàrınà, jánå då måktåp sàõnàlàrı ushın dà kishi-
girim pyåsàlàr dóråtip bàrdı.
K. Ràõmànîv 1972-jıldàn Qàràqàlpàqstàn Jàzıwshılàr àwqàmınıń àǵzàsı 
boldı. «Î dúnyàǵà mirát» hám «Kålin» pyåsàlàrı ushın Bårdàq àtındàǵı 
mámlåkåtlik sıylıqtıń làuråàtı (1978), Qàràqàlpàqstàn Råspublikàsınà 
miynåti sińgån kórkåm ónår ǵàyràtkåri (1992) hám Qàràqàlpàqstàn õàlıq 
shàyırı dågån húrmåtli àtàqlàrǵà iyå bîldı. Ol 2004-jılı 62 jàsındà qàytıs 
bîldı. 
Shàyırdıń lirikàsındà tuwılǵàn jårdi, Anà Wàtàndı, àtà-ànànı, dîstı 
súyiwgå, õàlıqlàr dîslıǵın, bàlàlıq, jàslıq muhàbbàttı ulıǵlàwǵà, hàdàllıq, 
hàqlıq, àdàmgårshilik qusàǵàn ulıwmà insànıylıq pàzıylåtlårdi jırlàwǵà 
kåń orın bårilgån.
K. Ràõmànîvtıń pîeziyàsındà ànà Wàtàn, tuwǵàn jår tåmàsınà àrnàl-
ǵàn lirikàlàrǵà kåń orın bårilådi:
Bir qısım tîpıràǵıńà tàmshı qàn tàmsà,
Tàlıńnàn bir putàq sınsà shàqàdàn,
Bir túp emånińdi órt jàlın shàlsà,
Tåk mån àyıplımàn, jàzàlà Wàtàn.
K. Ràõmànîvtıń lirikàlàrındà pårzånt ushın jànın pidá etiwshi àtà-
ànà obràzı hám olàrdıń miyirmàn kålbåti «Ànàmnıń eståliginå», «Ànànı 
qádirlåń àdàmlàr», «Ákågå eskårtkish», «Ákåmniń àytqànlàrı» h.t.b. 
qîsıqlàrındà dà pårzåntlik måhir-muhàbbàt pånån tîlıp-tàsıp jırlànàdı. 
Shàyır milliy pîeziyàmızdıń màrjànlàrın qunt pånån úyrånip qîy-
màstàn, tuwısqàn õàlıqlàr ádåbiyàtlàrınıń bày dástúrlåri månån då jàqın-
nàn tànıs bîldı. Shàyırdıń pîeziyàsı idåyà-tåmàtikàlıq jàqtàn ǵànà emås, 
táriyip, àrnàw, pîetikàlıq dúrkinlår, tórtlik, muõàllås (båslik), àltılıq, 
sågizlik hám onlıq sıyàqlı jàńà lirikàlıq fîrmàlàr månån jıldàn-jılǵà 
bàyıp bàrdı. Shàyır «Hàqıyqàtlıq hàqqındà» qîsıǵındà:
Tàbındırmàs bálåntligi tàwdıń dà,
Bàǵındırmàs jàwızlıǵı jàwdıń dà,
Tájim etip iyilåmån tåk ǵànà,
Qúdiråtli hàqıyqàtlıq àldındà.

---

129
— dågån qîsıq qàtàrlàrındà àdàmlàrdıń hújdàn táråzisiniń ólshåw tàsı 
hàqıyqàtlıq pånån ólshånåtuǵınlıǵın oǵàdà durıs kórsåtip bårådi. Sîndày-
àq, shàyır tórtliklåri månån àltılıqlàrındà, sågizliklåri månån onlıqlàrındà 
dà ómirdågi jàqsı hám jàmàn hádiysålårdi àdàmlàrdıń minåz-qulqı hám 
àdàmgårshilik qásiyåtlåri månån sàlıstırmàlı túrde shåbår súwråtlåwgå 
erisådi.
Shàyırdıń «Bult hám quyàsh», «Jànbàs qàlà», «Sån hàqqındà qîsıq», 
«Báhár hám ǵàrrılàr», «Tàń àshıǵı», «Qàrdàǵı iz», «Shól dástànı», 
«Urıs jıllàrındà», «Tàzàdàn kålgån oqıwshı» sıyàqlı onlàǵàn lirî-epikàlıq 
pîemàlàrı jàrıq kórdi.
Shàyır «Tàzàdàn kålgån oqıwshı» pîemàsındà ádåbiyàtımızǵà jàńà 
tåmànı àlıp kåldi. Pîemànıń wàqıyàsı måktåp oqıwshılàrınıń turmısınà 
àrnàlıp, Bàtır dågån oqıwshı bàlànıń tilinån sóz etilådi. 
K. Ràõmànîvtıń 
dràmàlıq 
shıǵàrmàlàrındà 
ómirdågi 
hárqàndày 
quwànıshlı, qàyǵılı, ókinishli hám kúlkili wàqıyàlàr búgingi kúndågi 
zàmànlàslàr obràzı hám olàrdıń minåz-qulqı, ishki oy-såzimlåri, islågån 
is-háråkåtlåri mısàlındà súwråtlånådi. «Kålin», «Làqqılàr emlåwõànàdà», 
«Ínjıqtıń muhàbbàtı» kîmådiyàlàrındà õàlqımızdıń iyni kålgån jårdå 
oǵàdà házilkåsh, õîsh minàyım, álpàyım minåz-qulqı, àyırım àdàmlàr-
dıń kúlkigå tîlı ómiri mısàlındà qızıqlı sóz etilså, «Î dúnyàǵà mirát» 
tràgådiyàsındà insànıylıq pàzıylåtlårin màl-dúnyà, pul månån àlmàstırǵàn 
àyırım àdàmlàrdıń shàdlı ómiriniń àqıbåti qàyǵılı hádiysålår månån 
juwmàqlànàdı.