Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

Erkin bazarda satıwshılar hám qarıydarlar kópshilik bolıp, olardan hesh biri bazarda ústemlik dárejege iye bolmaydı, kerisinshe, olar turaqlı básekide boladı. Bazar qatnasıwshılarınıń baylanısı erkin sawda qatnasıqlarına tiykarlanadı.
Monopoliyalasqan bazar – bul azshılıq satıwshılar hám qarıydarlar ústemlik etken, báseki sheklengen yamasa báseki ulıwma joq bazar.
Bul bazar 4 túrli boladı:

1. 
   monopol básekili bazar, bul jerde kóp sanlı kárxanalar bazardı óz qolında uslap turadı. Olar tovarlardıń tiykarǵı bólegin usınıs etedi, biraq olardıń ayırımları yamasa bir neshesiniń bazardaǵı úlesi, olarǵa ústemlik etiw imkaniyatın bermeydi.
   
2. 
   sap monopoliya bazarı, bul jerde satıwshı monopoliyası boladı, yaǵnıy qarıydarlar kóp bolǵan halda satıwshı birew boladı, qarıydardıń mine usı bir satıwshınıń tovarın alıwdan basqa ilajı bolmaydı;
   

v) oligopoliya bazarı, bul jerde bir emes, al bir neshe, biraq azshılıqtan ibarat satıwshılar ústemligi bar boladı. Tovarlardıń tiykarǵı bólegi mine solardıń qolında toplanadı, bul jerde de satıwshı monopoliyası boladı;
g) monopsoniya bazarı, bul jerde satıwshı emes, al qarıydar monopoliyası boladı, yaǵnıy satıwshılar kóp bolǵan halda qarıydar birew boladı. Monopsoniya ádette resurslar bazarında boladı, bul jerde ayırım kárxanalar shiyki zat, janılǵı, jumıs kúshi sıyaqlı resurslardıń tiykarǵı bólegin satıp aladı. Eger monopoliya bazarında satıwshı qarıydarǵa óz húkimin ótkerse, monopsoniyada qarıydar satıwshıǵa óz húkimin ótkeredi.
Bazarlar óziniń obekti boyınsha, yaǵnıy qanday tovar hám xızmetlerdiń satılıwı - satıp alınıwı boyınsha da parqlanadı. Usı belgisi boyınsha tutınıw tovarları bazarı, resurslar bazarı, finans bazarı hám intellektual tovarlar bazarına ajıratıladı ⁹.
Tutınıw tovarları yamasa tutınıwshılar bazarı. Bul bazarda adamlardıń jeke mútájligin qanaatlandırıwshı, yaǵnıy olardıń tirishiligi ushın zárúr bolǵan tovarlar sawdası júz beredi.