Давлатчилик тарихи. Маъруза матни 3-курс 1-Мавзу. Сўнги ўрта асрларда Ўзбек хонликлари

Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси. Мустақилликнинг дастлабки кунларидаёқ Ўзбекистонда демократияни тараққий топтириш учун ҳозирги замон стандартларига жавоб бера оладиган Парламентни шакллантириш зарурати юзага келди. Демократик тамойиллар ва Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 3-тамойили – давлат ҳокимиятининг 3 тармоққа бўлиниши нуқтаи назаридан Ўзбекистон давлат ҳокимияти тизими: қонун чиқарувчи, ижро этувчи, суд ҳокимиятига бўлиниши қонунлаштирилди. Уч ҳокимиятдан ҳар бири фаолиятда мустақил бўлиб, айни вақтда бир-бири билан чамбарчас боғлиқдир. Президент ҳар учала ҳокимият фаолиятини мувофиқлаштирувчи мустақил орган ҳисобланади:

Президент

Олий мажлис

Вазирлар Маҳкамаси

Суд

Парламентаризмнинг ривожланиши босқичма-босқич амалга оширилиб борилди. Ўзбек парламентаризми тарихига назар солинса: 1990-1994 йилларда Ўзбекистон парламенти - Олий Кенгаш дейилиб, 150 депутатдан иборат эди. 1995-2004 йилларда Олий Мажлис номи билан аталган 250 депутатдан иборат 1-палатали парламент шакллантирилди. Бир мандатли ҳудудий сайлов округларидан сайланган депутатлар таркибида: Халқ демократик партиясидан (ХДП), “Адолат” социал-демократик партиясидан (АСДП), “Ватан тараққиёти” партиясидан (ВТП), “Миллий тикланиш” партиясидан (МТП) депутатлар бўлиб, илк бор парламент фракциялари ташкил этилди.

2005 йилдан бошлаб мамлакат тарихида илк бор Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси 2 палатадан – Қонунчилик (қуйи) палатаси ва Сенат (юқори палата)дан иборат тарзда иш бошлади. Бу 2002 йил 27 январда ўтказилган референдум ва шу асосда қабул қилинган (12 декабр) “Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиснинг Сенати тўғрисида” ва “Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиснинг Қонунчилик палатаси тўғрисида”ги Конституциявий Қонунлар асосида амалга оширилди.
Парламентда 250 киши, жумладан, Қуйи (қонунчилик) палатасида 150 депутат, Сенат (юқори палата)да 100 нафар сенатор фаолият кўрсатади. Сенатга: Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳридан 6 нафардан, жами 84 киши сайланади. Президент томонидан тайинландиган 16 нафар эл-юртда обрў-эътибор қозонган кишилар Сенатнинг аъзоси бўлишади.

• 
  Ўзбекистон парламенти тарихини 3 та даврга бўлиш мумкин: 1) 1991-1994 йиллар, 2) 1995-2004 йиллар, 3) 2005 йилдан ҳозирги давргача.