Давлатчилик тарихи. Маъруза матни 3-курс 1-Мавзу. Сўнги ўрта асрларда Ўзбек хонликлари

5. Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида


Ўзбекистон ССР сиёсий раҳбариятидаги янги ўзгаришлар. 1989 йил 23 июнда бўлган тажрибали иқтисодчи ва партия ходими Ислом Каримов Ўзбекистон Компартяси Марказий Комитетининг биринчи секретари қилиб сайланди. У ўзи сайланган пленумда сўзлаган нутқида Ўзбекистоннинг Иттифоқда тутган ўрни ва ролини аниқ ва равшан белгилаб берди, маданий меросни ва тарих ҳақиқатини тиклаш, миллий урф-одатлар ва анъаналарни ривожлантириш объектив зарурат эканлигини таъкидлади.
“Бирлик” халқ ҳаракати ва “Эрк” демократик партиясининг ижтимоий-сиёсий чекланганлиги ва хатолари. Бу давр Ўзбекистон ижтимоий-сиёсий ҳаётида жиддий ўзгаришлар, айниқса, жамоат ташкилотларининг фаоллашуви ва сиёсий маданиятнинг кескин кўтарилиши юз берди. 1988 йил ноябрда “Бирлик” халқ ҳаракати (раҳбари профессор Абдураҳим Пўлатов) жамоат ташкилоти сифатида ташкил топди. Шунингдек, ҳаракат ҳузурида Ўзбекистон ёшларининг эркин уюшмаси (1988 йил ноябрда асос солинган) ҳамда “Тўмарис” аёллар ҳаракати ҳам фаолият кўрсатди. Улар ХХ аср 80-йиллари охири ва 90-йиллари бошларида республика ижтимоий-сиёсий ҳаётида катта рол ўйнади. Ҳаракатнинг “Бирлик”, “Тўмарис” ва бошқа газеталари ярим очиқ ҳолатда нашр этилди ҳамда Ўзбекистон аҳолиси ўртасида тарқатилди.
“Бирлик” халқ ҳаракати фаолларининг бир гуруҳи кейинчалик, модерн шоир Муҳаммад Солиҳ (Салой Мадаминов) бошчилигида сиёсий партия тузиш учун ҳаракат бошладилар. 1990 йил 30 апрелда “Эрк” демократик партиясининг таъсис қурултойида партиянинг дастури ва низоми қабул қилинди. Партия томонидан 1990-1992 йилларда нашр этилган “Эрк” газетаси Ўзбекистон аҳолиси ўртасида жуда машҳур бўлиб кетди. Бу ҳаракат ва партиялар (кейинчалик Ўзбекистонда демократик руҳдаги бошқа сиёсий партиялар ва ҳаракатлар ҳам ташкил топди) ошкораликни кенгайтириш, сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий ислоҳотларни фаоллаштириш, ўзбек халқи миллий қадриятлари, хусусан анъана ва маросимларни қайта тиклаш, шунингдек республика ҳаётида Марказ ҳукмронлигига барҳам бериш ҳамда Ўзбекистоннинг том маънодаги сиёсий ва иқтисодий мустақиллигига эришиш талаблари билан чиқди. Бироқ бу ҳаракат ва партияларнинг раҳбарлари кейинги йилларда Ўзбекистон Президенти ва Ўзбекистон Олий Кенгаши сиёсатига мухолифлик йўлига ўтдиларки, бу нарса жамиятдаги фуқаролар тотувлиги ва ҳамжиҳатлигига путур етказа бошлади. Шундан кейин 1992 йилдан “Бирлик” ва “Эрк” Ўзбекистон ҳудудида ўз сиёсий фаолиятини тўхтатди.