Дастурлаш асослари

7. Пантомимика-
қѝл,оѐқ, гавда ҳаракатлари: юриш, қадам ташлаш, эркин 
ҳаракат қилиш, жестлар ва бошқалар. Пантомимика – бу гавда, қѝл, оѐқ 
ҳаракатидир. Ўқитувчи дарсда ѝқув маълумотларини баѐн қилар экан, гавда 
ҳолати орқали маълумотларнинг образини чизади, ѝқувчи-талабалар бундан 
завқланадилар, ички ҳис-туйғулари, уларнинг ташқи ҳиссиѐтлари билан қѝшилиб 
бутун борлиқ маълумотлар мазмунини ѝзлаштиришга қаратилади. Гавдани рост 
тутиб юра билиш, фикрларини аниқ ва тѝлиқ баѐн қила туриб қѝл, бошни турли 
ҳаракатларга келтириш ѝқитувчининг ѝз билимига, кучига ишончини англатади. 
Шуни ҳам унутмаслик керакки, ѝқитувчи талабалар олдида ѝзини тута билса, 
ҳаракатларини тартибга келтира олса, ѝқув-тарбия жараѐни самарали бѝлади. 
Маърузада оѐқлар 12-15 см. оралиқда бир оѐқ сал олдинга сурилган ҳолда туриш 
бу ѝқитувчининг фанини мукаммал бѝлиши, уни тушунтира олишига ишорадир. 
Ўқитувчининг ишоралари маъноли бѝлиб, у ортиқча ҳаракатлардан холи бѝлмоғи 
даркор. Масалан, кераксиз ҳолларда қѝллари билан имо-ишоралар қилиш, бошини 
уѐқ-буѐққа ташлаш, оѐқларини кериб ѝтириш ва ҳ.к. Бундай ҳолатлар ѝқувчи-

---

143 
талабаларнинг ғашини келтиради ва ѝқув фанига, ѝқитувчига нисбатан 
ҳурматсизлик ҳис-туйғуларини уйғотади.
8. Ўз ҳиссиѐтини бошқара олиш малакаси.
Ўқитувчининг педагогик 
техникаси тизимида ѝз ҳатти-ҳаракати, ҳиссиѐтини идора қилиши ва руҳий 
(психик) ҳолатини бошқара олиши таълим-тарбия жараѐни учун муҳим аҳамият 
касб этади. Ўқитувчи таъсир кѝрсатиш вақтида (дарсда, дарсдан ташқари 
машғулотлар пайтида, тарбиявий ишлар жараѐнида) ѝз ҳиссиѐтини бошқара 
олиши, жиддий бѝлиши, умидбахшлик, ҳайрихоҳлик кайфиятда бѝла олиши ҳам 
педагогик техника тизимининг муҳим элементидир. Буюк рус педагоги 
А.С.Макаренко айтганидек: «Тарбиячи ташкил этишни, юришни, ҳазиллашишни, 
қувноқ, ѐки жаҳлдор бѝлишини билиши лозим, У ѝзини шундай тутиши керакки, 
унинг ҳар бир ҳаракати тарбияласин ва ѝқитсин». Бундай малакага эга бѝлган 
педагог ѝз-ѝзини назорат қила олади, педагогик фаолияти давомида соғлом асаб 
тизимини ѝзида тарбиялай олади, асабийлашишдан, ҳиссий ва ақлий 
зѝриқишлардан ѝзини асрайди. Ўз хатти - ҳаракати, ҳиссий ҳолатини назорат 
қилишда педагог, аввало, ѝзида қуйидагиларнишакллантириши лозим:
- ҳайрихоҳлик ва оптимизм руҳида бѝлиш;
- ѝз ҳулқини назорат қилиш, (мускул зѝриқишини, ҳаракатини, нутқ темпини, 
нафас олишини тартибга солиш);
- фаолиятни дам олдириш, яъни лирик, мусиқавий, юмористик, жисмоний 
дақиқаларни яратиш;
- ѝз - ѝзига салбий таъсир кѝрсатишнинг олдини олиш ва ҳ. к.